‘No can mean yes, yes can mean no too.’ Beyond Consent van R3LN4CHT bevraagt de regels van consent en speelt met ongemak en verwachtingen. Maar nooit zonder de regels van powerplay uit het oog te verliezen en kenbaar te maken: ook destructie moet veilig.
Het eerste wat opvalt bij het containercomplex waar de performance speelt als onderdeel van festival Over ’t IJ, zijn twee schermen met de mededeling: ‘WE ARE AWARE OF THIS MESSAGE PROVOKING ANTICIPATION’. We krijgen hier enkele instructies voor de voorstelling en horen de regels omtrent powerplay: een rollenspel met dominante versus onderdanige posities. Rood betekent onmiddellijk stoppen, oranje staat voor pauze (‘I Need something to continue’) en groen geeft toestemming (‘Please go on’). Een koptelefoon zorgt voor een bedrukkende toon.
Het publiek mag vrij om twee glazen containers heen lopen. In een daarvan zit iemand op een ijzig, beweegbaar bed: meer stalen balken dan comfort, met fluoriserend gele banden geblinddoekt en vastgebonden. Een ander zit op de grond, starend naar de mensen die de ruimte ontdekken. Met haar blik weet ze een hiërarchie te creëren, zonder dat er nog woorden aan te pas zijn gekomen.
Ook vanuit de tweede glazen container, die twee performers en een dj bevat, wordt de toeschouwer uitdagend aangestaard. De spelers wenden hun blik niet af, terwijl ze hun lichamen tegen het glas duwen, elkaar vastgrijpen, strelen of in elkaars nek bijten. Een van hen houdt een camera vast, die soms op de persoon naast zich wordt gericht, dan weer provocerend richting iemand uit het publiek.
Door af en toe het schermpje om te draaien, confronteren de performers met hun eigen ongemak, dan wel vermaak. Wie verder om de container loopt, wordt aan de zijkant op nog meer schermen gevat door een rits aan camera’s (waar van tevoren netjes voor gewaarschuwd werd). In een laatste gesloten container speelt een geluidloze film met ondertiteling. Wanneer een stem door de koptelefoon klinkt, kan men driftig op zoek naar de oorsprong van het stemgeluid.
Beyond Consent is de eerste voorstelling uit de serie The Critical Space van het nieuwe collectief R3LN4CHT, geïnitieerd door theatermaker Didi Kreike en creatief producent Kas Pijs die een alternatief willen bieden op het idee van ‘safer spaces’. Om te kunnen groeien moet er volgens hen eerst ongemakkelijkheid kunnen bestaan. Het werk is geworteld in queer-gedachtegoed: heteronormatieve maatstaven omtrent gender worden losgelaten en ingewisseld voor alternatieve denkwijzen en standaarden: wanneer je niet voldoet aan de norm en frictie ontstaat, gaat er een nieuwe wereld voor je open.
In deze performance-installatie zoeken de makers de spanning op tussen verlangen en angst door middel van zinderende powerplay tussen de performers onderling, en met het publiek. Hoe echt is de hiërarchie, en waar ligt de scheidslijn tussen werkelijkheid en fantasie? Hoe ver wil je gaan voor sensatie en spanning, zonder verantwoordelijkheid te verliezen? Het gaat er behoorlijk kinky aan toe, maar zonder overdadige seksualisering. Voor de een zal het choquerend zijn, voor de ander misschien niet choquerend genoeg.
De installatie maakt gebruik van elementen uit de nacht- en clubcultuur. Beeldende teksten worden afgewisseld met fysieke en bondage-achtige scènes en een sterk staaltje harmonieuze popzang op de EDM-beats van de dj. De performers (Anna de Maesschalck, Didi Kreike, Hélène Vrijdag, Lodewijk van Dijk), allen gekleed in een zwarte croptop en baggy jeans, spelen met indringende blikken een non-verbaal machtsspel. Ze schromen niet om de confrontatie met het publiek op te zoeken en weten een connectie lang vast te houden. Een actieve houding van het publiek wordt niet alleen gevraagd, maar geëist. In dit contact zit een groot deel van de spanning: slechts het glas houdt nog enige barrière in stand.
De bewegingen van de spelers zijn minimalistisch, maar krachtig. Door te hurken of te dansen ontstaat een dominerende kracht. Vastgebonden weten de spelers met kleinere bewegingen en gespannen spieren alsnog een hoop expressie te tonen. De beeldende, meeslepende tekst voelt persoonlijk. Het is een combinatie van fantasieën, smeekbedes en frustraties. ‘Het hoeft niet helend te zijn, gewoon hard.’ Er worden verwachtingen gecreëerd, opgebouwd en weer meedogenloos afgebroken: ‘Geef ons een ervaring verdomme!’
In het middenstuk wordt het wel heel veel tekst en verslapt de aandacht, maar daarna ontvouwt het geheel zich in een ritmische en doordringende mantra. Het machtsspel wordt tot een hoogtepunt gedreven. Wanneer een van de spelers vastgebonden aan het bed zichzelf lijkt te verliezen in woorden en ideeën, lijkt de begeerde annihilatie eindelijk nabij en kun je niet anders dan mee wensen. De dj in een van de containers (Metin Fennema) bouwt de spanning geleidelijk mee op.
Beyond Consent weet het publiek sterk onderdeel te maken van een machtsspel, dat trekt en duwt, vastgrijpt en weer loslaat. Er wordt slim gespeeld met anticipatie en verwachting: de drang naar bevrediging wordt een collectieve ervaring van spelers en publiek. De vrije ruimte draagt bij aan de spanning: ‘IT’S EASY TO MISS SOMETHING YOU ARE NOT LOOKING FOR.’
Foto: Prins de Vos
