Wat zou er gebeuren als een theatergezelschap een politieke partij zou oprichten? Het Estlandse NO99 organiseerde in 2010 een congres voor een nieuwe partij: ‘Verenigd Estland’. In de documentaire Ash and Money wordt prachtig in kaart gebracht hoe makkelijk een politieke fictie werkelijkheid wordt.
‘We zijn acteurs!’ De leden van NO99 voelen regelmatig de noodzaak om tegenover elkaar het eenvoudige feit dat ze niet ècht politici zijn te benadrukken. Verenigd Estland staat dan ook in de laatste peilingen op zeven parlementszetels. Niet slecht voor een geheel fictieve partij.
Ash and Money doet verslag van hoe het zo ver heeft kunnen komen. Het project werd opgezet door artistiek leider en regisseur Tiit Ojasoo om de werking van de Estlandse politiek van binnenuit te kunnen blootleggen. Het idee is om een persconferentie te organiseren waarin de lancering van een nieuwe partij zal worden aangekondigd. Vanaf dan zal er worden toegewerkt naar een spectaculair politiek congres waarop Verenigd Estland het levenslicht zal zien, met alle middelen van dien: campagneposters, interviews met dagbladen en talkshows, opgeklopte vetes met andere politici, een YouTube-serie waarin de onderhandse methodes van andere partijen worden gefileerd.
Vanaf het begin is de toon van het ‘campagnemateriaal’ dik aangezet. Verenigd Estland ontleedt publiekelijk de populistische methodes die andere partijen gebruiken, maar hanteert ze vervolgens wel zelf ook met veel succes. Met duivels plezier scheppen Ojasoo en zijn spelers enorme verwarring bij de pers en het politieke establishment: is dit nu een theaterstuk, of is dit daadwerkelijk een nieuw politiek initiatief?
De electorale onvrede in het door corruptieschandalen geplaagde Estland speelt het project in de hand. Een deel van de stemgerechtigden snakt duidelijk naar een alternatief, en de brutale aanpak van NO99 kan op steeds meer bijval rekenen. Het partijcongres raakt volledig uitverkocht; uiteindelijk speelt de ontknoping zich af voor een publiek van zevenduizend mensen.
Het is interessant om te zien wat dit onverwachte succes bij de leden van NO99 teweeg brengt. Kunnen ze al die mensen die op een politieke revolutie hopen wel teleurstellen door uiteindelijk geen echte partij op te richten? Brengt het gecreëerde electorale momentum geen daadwerkelijke politieke verantwoordelijkheid met zich mee? Wanneer wordt iets dat als fictie begon te echt om het nog als fictie te behandelen?
Door hun artistieke en dramaturgische aanpak staat NO99 echter ideologisch gezien met lege handen. Al hun communicatie, codes en materiaal is immers vooral satirisch van aard: om de rotte kern van de democratie bloot te leggen zetten ze ten dienste van het succes van Verenigd Estland de ergste populistische methodes in, zonder het ook maar een moment over een programmatische inhoud te hebben. Op het partijcongres zet NO99 deze aanpak dan ook voort: op ingenieuze wijze richt de kritiek van het gezelschap zich uiteindelijk ook op de kiezer zelf door van de democratische verkiezing van de partijtop een transparante farce te maken.
Het slot van de film brengt daarom een bitterzoet gevoel teweeg. Kan een kunstenaar alleen maar de werkelijkheid deconstrueren, of kan kunst ook reële alternatieven bieden? Laten we de kans op daadwerkelijke verandering niet liggen door ons bij de kritische kunstenaarsrol neer te leggen? Op deze editie van het SPRING Festival worden deze vragen op verschillende manieren gesteld, maar voorlopig brengt het schitterende Ash and Money ze op de meest prikkelende manier samen.
Foto: Tonu Tunnel
‘Het liefst kijk ik door een klein vizier naar de machtige mannen op aarde’, zegt onderzoeksjournalist Eric Smit van onderzoeksplatform Follow the Money. Dat is een sterk beeld waarmee hij aangeeft dat degenen die hij bespiedt vaak niet eens beseffen dat zij onderwerp zijn van Smits investigate journalism. (meer…)
Money makes the world go round van Toneelgroep en Conservatorium Maastricht speelt een rijk spel met hoge en lage cultuur, noodzaak en conventie, echt en nep, virtuositeit en falen ****
In hun werk steken theatermakers graag middelvingers op naar het patriarchaat, het kapitalisme of welk ander normatief systeem dan ook. Maar hoe geloofwaardig is dat als buiten het toneel die machtsverhoudingen nog voortdurend worden bevestigd? Een nieuwe generatie makers zoekt naar manieren om wat óp het toneel gebeurt ook in de wereld buiten het toneel toe te passen.
Door Anne van de Wetering, illustratie Nina Maissouradze (meer…)
Vijf mannen, een flinke dosis scheerschuim en bier, veel meer heeft Het Kip niet nodig om de clichés van het mannelijke testosteron de revue te laten passeren in een even hilarisch als ontroerend schouwspel. Voor wie het nog niet wist: Het Kip is de conjunctie van het jonge Gentse collectief het Geit en toneelgroep Ceremonia, […]
