Twee spelers staan naast elkaar op het toneel en vertellen tot in detail over elkaars personage. ‘Antony inhales’, zegt Cleopatra. ‘Cleopatra shakes her left shoulder’, zegt Antony. De Portugese theatermaker Tiago Rodrigues brengt een minimalistische versie van het klassieke verhaal Antony and Cleopatra. Een spel met tekst, klank en beweging dat door zijn eenvoud zindert van betekenis.
Het toneelbeeld is als een bewegend schilderij, met een achterwand die doorloopt als speelvlak. Links draait een mobile-installatie met kleurige cirkels in de stijl van Alexander Calder en rechts zijn de projecties van de poëtische dialogen te zien. In deze setting brengen Sofia Dias en Vítor Roriz de liefde tussen de Romeinse veldheer Marcus Antonius en de jonge Egyptische koningin Cleopatra tot leven.
Regisseur Tiago Rodrigues, artistiek directeur van het Teatro Nacional D. Maria II uit Lissabon, bracht het verhaal radicaal terug tot een confrontatie tussen de twee spelers die tevens een choreografenduo vormen. Zij spelen zichzelf in het hier-en-nu en brengen hun personages vertellend tot leven. Deze Antony and Cleopatra ging in 2014 in première, toerde door Europa en vormt nu Rodrigues’ opvallende debuut op het Holland Festival.
In zijn bewerking van Shakespeares tragedie liet hij zich ook inspireren door de film Cleopatra van Joseph L. Mankiewicz met Elisabeth Taylor en Richard Burton (1963). Een oude LP met de soundtrack uit deze film staat tegen een bankje op het speelvlak. Daarnaast putte Rodrigues uit de biografieën Parallelle Levens van de Griekse filosoof Plutarchus, waarop Shakespeare zijn toneelstuk baseerde. Met als resultaat een kernachtige voorstelling vol dichterlijke dialogen die het publiek een kleine anderhalf uur op de punt van de stoel weet te houden.
Dit heeft alles te maken met de mooie muzikale stemmen en het sterke, zintuigelijke spel van Dias en Roriz. Ze spelen een grappig en ontroerend spel met het verhaal, waarin de rollen zijn omgedraaid; Antonius beschrijft de wereld door de ogen van Cleopatra, en andersom. Hun gestileerde hoekige armgebaren doen in de verte denken aan de tweedimensionale afbeeldingen op Egyptische vazen en het nummer Walk Like an Egyptian van The Bangles, maar zijn tegelijkertijd volkomen naturel.
Het eerste deel van de voorstelling blijft een abstract spel met tekst, klank en beweging. Zó sterk gestileerd dat de onderliggende betekenis naar de achtergrond verdwijnt. Maar op sleutelmomenten in het verhaal zijn de emoties voelbaar. Het hevige gemis als Cleopatra in Alexandrië verblijft en Antonius noodgedwongen met Octavia trouwt in Rome. Haar verbijstering als de angstige boodschapper het slechte nieuws komt brengen. Het liefdesverhaal is handig verweven met de spanningen tussen Rome en Alexandrië, de keuze tussen rede en gevoel en de verschillen tussen het mannelijke en het vrouwelijke perspectief.
Het enige minpuntje is de spanningsboog. Sommige scenes zijn zó langgerekt dat de aandacht verslapt. Maar in de loop van de voorstelling komen Dias en Roriz steeds dichterbij hun personages. De ontroerende sterfscène van Antonius en hun naderende afscheid is een onnavolgbaar hoogstandje, waarbij de acteurs met woordsequenties als ‘die, lie, why, wine’ tot in detail hun emoties verklanken.
Aan het slot is het vertelperspectief haast ongemerkt veranderd van hij en zij naar jij en uiteindelijk naar ik. Het verhaal gaat ook over henzelf vermoeden wij als publiek.
Foto: Magda Bizarro
