Eindexamenkandidaten met Grieks in hun vakkenpakket zullen zich er dit schooljaar sowieso in moeten vastbijten. De klassieke tragedie Antigone (± 442 v Chr.), van dichter en tragicus Sophocles (496-406 v. Chr.), staat komend voorjaar op het eindexamenprogramma. Wat altijd helpt is een fijne vertolking van de Griekse mythe gaan zien in het theater.

Afgelopen maanden konden middelbare scholieren terecht bij de prachtig gespeelde Antigone door Het Nationale Theater. In regie van Nina Spijkers zorgde een grote groep acteurs voor een meeslepende versie van de moderne herschrijving (1942) door de Franse toneelschrijver Jean Anouilh. De komende maanden kunnen ze een diametraal tegenovergestelde, kraakheldere en kaal gestripte versie zien, opgevoerd door slechts twee acteurs van de Utrechtse theatergroep Aluin.

Net als in 2015 speelt Aluin Antigone van Sophocles zonder toeters en bellen, zeg maar unplugged. Met slechts een stoel en twee projectieschermen als coulissen om zich achter te verkleden. De 60 minuten durende voorstelling kan hierdoor in iedere theaterruimte, museumzaal of klaslokaal worden gespeeld.

Erik Snels theaterbewerking van de gestileerde vertaling van Gerard Koolschijn heeft een lichte toon, met enkele terzijdes waarin de acteurs in spreektaal kort bakkeleien over de rolverdeling. Was de versie in 2015 al eenvoudig van opzet (toen nog 3 acteurs in een simpele vormgeving met witte gordijnen), nu verdelen de ervaren Victorine Plante en de energieke Rochelle Deekman de belangrijkste rollen.

Gezien haar leeftijd eist Plante de hoofdrol op van koning Kreon – na de dodelijke broederstrijd tussen Polyneikes en Eteokles vaardigt hij een verbod uit op het begraven van de laatste, in zijn ogen verdient een vijand van de stad Thebe geen eervolle graflegging. Zijn neef Eteokles heeft hij wel de laatste eer bewezen. Over diens broer Polyneikes oordeelt hij hard: ‘Nooit wordt een vijand na zijn dood een vriend.’

Deekman kruipt vol overtuiging in de huid van Antigone, zus van beide broers en Kreons jonge nicht. Zij wil haar broers dode lichaam niet buiten de stadsmuren laten liggen als voer voor aasgieren en hem met een handvol aarde en geprevelde rituelen toch een eervolle laatste rustplaats gunnen. Daarmee komt ze met haar vasthoudende zelfopoffering lijnrecht te staan tegenover haar even koppige oom, die vasthoudt aan zijn overtuiging dat iedereen die zijn verbod negeert de doodstraf krijgt. Bevel boven principes, orde boven anarchie, macht boven bloedverwantschap. Door de polarisatie blijft wederzijds begrip uit.

In Aluins heldere bewerking stappen de twee acteurs met hun verschillende perspectieven duidelijk en overtuigend naar voren. Met een bril of sjaal verwisselen Plante en Deekman snel van rol. Plante speelt vol vuur ook Antigones vertwijfelde zus Ismene; Deekman neemt met een stapel mappen moeiteloos de rol van het koor voor haar rekening. Slim is ook de manier waarop beiden de toeschouwers aanspreken in hun positie van stilzwijgende, instemmende toehoorders.

Aan het eind, wanneer Antigone met haar halsstarrige verzet onbedoeld meer geliefden de dood mee intrekt, beseft Kreon welke persoonlijke tragedie hij met zijn rigide houding over zich heeft afgeroepen. Beider pijn van hun enorme offers komt in dit slot net niet helemaal uit de verf. Daarvoor eindigt de voorstelling te abrupt, met in de theaterzaal een slotzin die in de lucht blijft hangen, waar in de scholenversie vast en zeker direct een nagesprek volgt.

Toch blijft het zinvol dat Aluin klassieke tragedies op deze manier toegankelijk en inzichtelijk maakt voor scholieren. Hopelijk kunnen die na hun eindexamen straks mooie dichtregels citeren. In navolging van Sofocles zelf, die zich volgens de overlevering op negentigjarige leeftijd nog verslikte toen hij tijdens een banket op verzoek declameerde uit zijn lievelingsstuk Antigone. Helaas, wel met de dood als gevolg.

Foto’s: Bart Grietens