About Elly

Met koffers en vliegers verzamelt een groep vrienden voor een uitstap naar zee. Ze willen een weekendje de drukte van de stad achter zich laten. De sfeer is al snel uitbundig met grapjes en plaagstootjes, tot halverwege de stemming volledig omslaat door de verdwijning van een kind én Elly, de kleuterjuf.

Na A seperation (2020, naar de gelijknamige film van de Iraanse regisseur Asghar Farhadi), brengt tg Stan – deze keer met een grote groep spelers van andere gezelschappen – zijn film About Elly op de planken. Het verhaal van de film wordt trouw gevolgd, maar de aanpak in het theater is natuurlijk wel anders.

Voordat de groep het strand optrekt, spreekt Elly (Anna Franziska Jäger) in een monoloog haar twijfels uit over het leven en de liefde. Ze aarzelt, schuift langzaam over de strandkeien. Er is duidelijk iets met haar aan de hand, maar wat? In de loop van het verhaal komen we meer te weten, maar ze blijft mysterieus.

De troep trekt door de zaal, lachend, op elkaar schimpend zoals vrienden kunnen doen als ze samen een activiteit ondernemen en wat zenuwachtig zijn. Sepideh (Jolente De Keersmaeker) heeft de uitstap voorgesteld en georganiseerd, zo vertelt ze toch. De huur van de villa blijkt toch niet echt geregeld. Maar niet getreurd, ze kunnen in een ander weliswaar vervallen huis terecht. Het plezier kan niet meer stuk.

Dat alles wordt vol fantasie op het toneel gezet. Voor toneelgroep Stan, die toch vooral bekend is om het spel en minimalistische suggestieve attributen, ligt het podium wel heel vol. Naast een keientapijt dat het strand voorstelt, zijn er onder meer tuinstoelen, servies, een bank, een opblaasbaar paardje en plastic speelgoed. Ook hier is de ‘verdinging’ in het theater zichtbaar toegeslagen (de scenografie is van Joé Agemans van F.C.Bergman/Toneelhuis). Houten paletten worden op de keien gelegd, als suggestie voor het krakkemikkige huisje, ze dienen ook als tafelblad voor een etentje. Als de boel wordt opgeruimd, trekken ze een groot plastic zeil over de keien, die wappert door de wind die uit de windmachines van opzij geblazen wordt. Zo zit het decor vol afwisselingen en verrassingen.

Tegen de achterwand ontrolt zich een doek dat eerst de zee en de wolken suggereert, daarna groter wordt en abstracte kleurvlakken toont om dan over te gaan in grote grijzende vlakken en uiteindelijk helemaal te verdwijnen. Dat doek geeft de sfeer van het stuk weer. Eerst is alles vrij, plezierig en kleurig, daarna slaat de stemming om. Sepideh wil met haar uitstapje ook haar vriend, die uit Duitsland overgekomen is na zijn scheiding (‘Beter een bitter einde dan eindeloze bitterheid’), koppelen aan Elly. Die behoort niet tot de vriendengroep, maar is de kleuterjuf van Sepideh’s zoontje. Elly wil eigenlijk zo snel mogelijk naar huis. Ze vertelt dat haar moeder ziek is. Maar je voelt dat er iets anders aan de hand is.

Ondertussen viert joligheid hoogtij. De groep maakt plezier, grapt en plaagt. Ze laten hun vreugde en saamhorigheid horen en zien in Perzische liedjes, danspasjes en raadspelletjes. De spelers leven zich in hun personages in, maar houden tegelijkertijd afstand. Je voelt een onderliggende spanning. En als je goed over het hele podium kijkt, zie je naast de tien volop aanwezige strandgangers achter de windmachine en achter het grote doek een schim van een man opdagen. Wie is hij?

Na de verdwijning van Elly komen er veel vragen naar boven. Menen de personages wat ze zeggen? Voelen de vertolkers zich gevangen in hun personage? Vertellen ze wat ze horen te zeggen of zitten ze als personages vast aan culturele (Iraanse) codes, willen ze als vertolkers zich los maken van die codes, durven ze niet? Wat zit er achter de verdwijning van Elly? Is het de schuld van Sepideh, de schuld van de anderen, de schuld van het kind dat te diep in de zee ging? Heeft Elly zelf daarvoor gekozen, voelde ze zich gevangen in haar lot? Waarom liegt Sepideh zoveel, zijn het leugentjes om bestwil, wil ze personen, in casu Elly beschermen, wil ze niemand kwetsen, wil ze haar man niet beledigen, wil ze haar vrienden een kwetsende waarheid onthouden? Draait het om eer, om schuldgevoel, om kwetsbaarheid, vertrouwen en wantrouwen?

Er heerst paniek en boosheid. De reizigers beschuldigen en verwijten elkaar, weten niet wat te doen. Soms verstarren ze even, om dan weer door te gaan. Het zijn beklijvende momenten. About Elly blijkt niet alleen een Iraans verhaal, maar vooral een universeel, existentieel verhaal.

Een speciale rol is er voor de kinderen, in deze theaterversie gespeeld door twee volwassen acteurs met baard. Stijn Van Opstal (Olympique Dramatique/Toneelhuis) en Mokhallad Rasem (ex-Toneelhuis)) weten als kinderen steeds de aandacht naar zich toe te trekken, en dat zorgt voor grappige momenten. Ze geven commentaar op de omringende volwassenen, trekken hun aandacht en blijven ook in het ernstige tweede deel vooral met hun spel bezig.

Als ze van petje veranderen, veranderen ze van rol. Dat geven ze het publiek duidelijk mee. Zo zijn ze ook de verhuurder, een oude vrouw en een agent. Hun grappige tussenkomsten zijn meer dan intermezzo’s. Hun spel is geïntegreerd in het vrolijk samenzijn van de vrienden, en daarna ook in het drama dat zich tussen de vrienden voltrekt. De ene keer zijn ze een spiegelende tegenpool van wat de volwassenen doen, een andere keer zetten ze de intriges scherp. Met hun vliegers maken ze de tragiek nog schrijnender.