A Short History of Burgers and Other Stories van het Kosovaars-Servische multidisciplinaire collectief Heartefact is een verzameling korte verhalen als monoloog, waarin Simon Versnel herinneringen aan een traumatische jeugd ophaalt. Maar de regie slaat de voorstelling plat — de fantastisch geschreven tekst en Versnels gedoseerde spel ten spijt.  

Chocola, popcorn en hamburgers: de Proustiaanse portalen die ons de verstikkende geschiedenis van een moeder-zoonverhouding in lanceren. In een aantal korte anekdotes maken we kennis met de moeder van het naamloze jongetje, die haar zoon als kind al haar eigen kleptomanie in de schoenen schuift, hem publiekelijk slaat en zelfs prostitueert, met een vreselijke verkrachting tot gevolg.

De stijl van de tekst (van regisseur Andrej Nosov) is summier, de vertelling precies en de toon laconiek, precies goed in een memoires met veel expliciete en afschuwelijke details van mishandeling, misbruik en verkrachting. Daardoor is er voor de toeschouwer veel ruimte om het verhaal zich eigen te maken. Talloze details blijven bij: de dieren buiten de winkels waar de jongen op zijn stelende moeder moest wachten, de marsepeinsmaak van de man die de jongen verkrachtte, de twee burgers die het jongetje voor de prijs van anderhalf van de burgerman kreeg.

De tekst is fantastisch, maar we zijn meer in de verhaalwereld dan op de vloer. Dat maakt de vertelling soms ook verwarrend: waar zijn we ook alweer? Wat was het ook alweer met die roze portemonnee en die roze envelop? Vragen die je als toeschouwer niet even terug kan lezen. Je gaat je afvragen of de tekst niet beter tot zijn recht was gekomen op papier.

Popcorn op een pitje
Het wordt niet helemaal duidelijk waarom dit nou juist een voorstelling moest zijn. De regie van Nosov is schools. Iedere scène heeft een eigen handeling gekregen: een pitje om popcorn op te maken, een appel om te eten, een jurk om aan te trekken. Het tilt de tekst noch het spel naar een hoger niveau. Versnel speelt ingetogen en goed gedoseerd, maar onhandig te midden van al die spullen waar hij iets mee moet in een wat nietszeggend decor (Ikea-bed, koelkast). Hij mist de vrijheid om te spelen.

Er zijn een paar grote ingrepen van de regie, waardoor we weer even voelen dat we in het theater zitten. De muziek uit het koelkastje bijvoorbeeld. Een goede vondst is hoe Versnel daarmee speelt: als hij de deur van de koelkast langzaam opendoet, schrikt, weer sluit, weer opent, het helblauwe licht, de fanfare die we ineens van dichtbij horen. De koelkast wordt een andere wereld, de verhaalwereld misschien, of het verleden. Maar dan pakt Versnel het JBL-boxje uit de koelkast en begint ermee rond te dansen. Wat een vreemde keuze, die de spanning gelijk tenietdoet.

Ook jammer is de herhaling van sommige eindzinnen, waarin het sentiment van het hoofdstukje vervat zit. De tekst heeft ons al geraakt, waarom zouden we dat nog vier keer moeten horen? Het maakt de emotionele gelaagdheid van de tekst sentimenteel, alsof de regisseur zich ervan wilde verzekeren dat het stuk ons wel genoeg zou raken.

Aan het eind komt een thuisbezorger vanuit de coulisse de vloer op en geeft Versnel een hamburger. Hij zegt in het Gronings gedag. Het voelt als een knullige grap.

De regie van A Short History of Burgers and Other Stories slaat Nosovs eigen tekst plat en zit het spel van Versnel in de weg. Zonde van een tekst die met zoveel vernuft is geschreven en een acteur die zo gedoseerd kan spelen. De toeschouwer verlaat de zaal even geraakt als gefrustreerd: het had zo goed kunnen zijn.

Foto: Milena Arsenic Petrovic