9,6 (een verweer)

De klimaatcrisis dreigt meer en meer. Mensen reageren apathisch, anderen neigen tot een klimaatdepressie, en gelukkig zijn er mensen die met acties aansporen tot veranderingen om de aardbol nog te redden. Dat is moeilijk, heel moeilijk. Regisseur en auteur Stijn Devillé en theatermaakster en actrice Sara Vertongen werken al twintig jaar samen in theatervoorstellingen die maatschappelijke thema’s aansnijden, verpersoonlijken, aanpakken. Dat leverde vaak bijzonder muziektheater op, en dat is ook nu weer het geval.

Afgelopen dagen stond het als voorpaginanieuws in de krant: hoogst waarschijnlijk zal nog dit jaar de anderhalve graad opwarming doorbroken worden, en niet – zoals vooropgesteld – pas in 2030. Mensen hadden de stille (wan)hoop dat het tij tegen dan nog gekeerd zou kunnen worden. Maar nu zijn we te laat. Of niet? Zijn we niet te laat begonnen? De reële actualiteit lijkt het actuele theater van het Nieuwstedelijk in te halen.

Ik herinner mij Hoop, dat de hele groep van Het Nieuwstedelijk in 2015 maakte. Het was het slotstuk van een trilogie (Hebzucht, Angst & Hoop) over de bankencrisis, de politiek, de dreiging van klimaatverandering. Het was op de vooravond van de klimaattop in Parijs. Met hele kleine en hele grote acties zouden we de opwarming van de aarde tegenhouden.

En nu? Nu zijn we 8 jaar en een nieuwe trilogie van Het Nieuwstedelijk verder. Met Groupe Diane (over terrorisme), Geel Hesje (over armoede) vormt 9,6 (een verweer) de trilogie over protest en verzet. Nu draait het helemaal rond de klimaatcrisis en -activisme, rond de noodzaak daarvan. Kunnen we nog hoop hebben? Wat kunnen we nog doen? Zijn we het niet aan onze kinderen en kleinkinderen verplicht om hun een toekomst te geven? Zijn we te laat?

Eigenlijk wisten we het al lang. We kunnen ons wel de vraag stellen vanaf wanneer precies, was het in 1973 met het verslag van Club van Rome? We deden toen in ieder geval niets. We legden geen verbanden tussen armoede en klimaat, tussen stormen en droogte. ‘Alles wat we toen al wisten, wisten we meteen’, zo begint Sara Vertongen haar monoloog. De hele opsomming van gebeurtenissen, het telkens opzij kijken, is indrukwekkend. Ze vertelt het op een koele manier, in snel tempo met hier en daar een klemtoon.

Daarna krijgen we het verhaal van een klimaatwetenschapper, die na een uitgezonden debat op weg naar huis in de striemende regen tot het besef komt dat je iets moét doén, en baldadig spiegels van SUV’s kapot trapt. De regeringsleider die ook aan dat debat heeft deelgenomen, zien we later als hij niet kan slapen, twijfelt en twijfelt, want dat rotmeisje met de vlechtjes heeft wel gelijk, maar hij moet met zoveel rekening houden, het moet betaalbaar en haalbaar zijn.

Sara Vertongen vertelt over hen in de derde persoon, stelt ze voor, speelt ze. Bevreemdend en raak. Ze doet dat tegen een achtergrond van een groot metalen raster waarop fel gekleurde lichtjes en pixels tot schuivende vlakken uitgroeien (video van Walter Verdin). Een technodesign, dat zich verder zet in de synthesizerklanken van Bert Hornikx. Klanken en beelden uit een dans- en feesttent zijn het, die het tempo van woordzegging weerspiegelen, maar die contrasteren met de sfeer en de inhoud van de gebrachte tekst. Zullen we in afwachting op het einde ons dan maar kapot amuseren?

Even confronterend is haar spoken word, met cijfers en calamiteiten: de 9,6 miljard dollar verlies per dag door de boot die dagen vastligt in het Suez-kanaal, de 9,6 miljard die de James-Webb telescoop kost om in het verleden te kijken, de 9,6 miljard mensen die er in 2050 zullen zijn, de hoeveelheden CO2 die bedrijven uitstoten, …. Het gaat snel, krachtig, flitsend in klank, beeld en woord, om dan weer tot rust te komen in het verhaal van de geluidstechnicus bij dat debat, die in een opwelling zacht verzet pleegt.

Er is ook dat meisje met de vlechtjes, dat nu 20 jaar is, en vanaf de elfde verdieping kijkt naar het wassende water onder haar. ‘Alles is gezegd. Ik heb alles gezegd.’ Haar gedrukte woorden druipen op een regenscherm naar beneden, gevolgd door een gedicht over het krakende en kreunende ijs in het noorden. Indrukwekkende woorden. Flegmatisch heeft Sara Vertongen het over een actrice die niet speelt dat ze een milieu-activiste is, maar die het is.

Devillé heeft de tekst speciaal voor Vertongen geschreven. Hij weet dat ze krachtig kan schakelen in emoties, timbres, snelheid. Dat doet ze treffend en geloofwaardig. Drammerig wordt het nooit, hoewel de woorden direct raken. Het Nieuwstedelijk heeft weer een maatschappelijk thema aangekaart, het meest urgente van dit ogenblik, in een gevarieerde setting van glinsterende beelden en krachtige beats van technomuziek, van stilte, poëzie, van zachte zang en treffende hardheid. En nu actie.

Foto: Boumediene Belbachir