Blueprint on Memory, de nieuwe voorsteling van choreograaf Ann Van den Broek die tijdens de Nederlandse Dansdagen in première ging, probeert onder de huid te kruipen van mensen die hun geheugen verliezen. Puttend uit persoonlijke ervaringen in haar familie, maar ook verwijzend naar het werk van Alois Alzheimer (1864-1915), schetst Van den Broek het isolement dat ontstaat wanneer iemands bewustzijn ten onder gaat in wezenloze herhaling, als gevolg van een radicaal verlies van oriëntatie en grip.

Dit uitgangspunt krijgt in Blueprint on Memory vooral vorm in het obsessief vastklampen aan een laatste houvast. De chaos die een falend geheugen met zich meebrengt wordt grotendeels ter zijde gelaten. Het is vooral de vervreemdende herhaling en het perspectief van binnenuit dat telt.

Van den Broek stuurt haar dansers als wezenloze figuren over een podium dat tot hindernisbaan is verbouwd. Kleine platforms dienen niet alleen als werkstation voor live-video of -muziek, maar ook als sta-in-de-weg voor het mechanisch stappen van de groep, eindeloos in rondjes tegen de klok in. Geen moment hapert de groep in het eindeloos op- en af, ronde na ronde. De controle van deze ene handeling lijkt het enige dat telt, al kijkt er soms iemand in een spiegel of een camera op zoek naar wat-ook-alweer?

De voorstelling is zoals vaker bij Van den Broek in zwart, wit en grijzen gehuld, waarbij het grote videobeeld op de achterwand de gezichten van deze of gene in close-up dichterbij brengt. Alles wat kleur geeft aan het leven is verdwenen, maar ook een grijze Hades doemt op. De effecten van amnesia, waarbij mensen nog maar moeilijk onderscheid kunnen maken en op den duur ook hun dierbaarsten of zelfs zichzelf niet meer herkennen, maakt van hen mechanisch dolende zielen.

De goed geklede figuren treffen steeds een geïsoleerde enkeling tegenover zich (gespeeld door Van den Broek). Deze toeschouwende derde – als auteur, arts of onderzoeker – geeft enig perspectief van buitenaf. In een aantal ontroerend eenvoudige gesprekjes, van je eigen naam kunnen zeggen tot weten hoeveel benen je hebt, wordt er zo nu en dan vastgesteld hoe ver het proces van verlies gaande is.

Ontsnappingspogingen van de figuren, door het podium af te gaan, reflecterende gedachten op te schrijven of uit te spreken, lopen op niets uit. Toefjes stuwende of meanderende elektrische gitaar en dito soundscape (gitarist Sjoerd Bruil en componist Nicolas Rombouts maakten de muziek) geven nog wel iets van gevoel weer, maar de nadruk ligt op dat ritmische rondje, de obsessie met het volhouden van dat ene loopje, wat door de letterlijkheid en het gebrek aan expressie behoorlijk onverteerbaar wordt. Het ontbreekt niet alleen aan aarzeling of wanhoop, Blueprint on Memory is zeker ook geen gewiekste minimalistische danscompositie geworden.

Wat aanvankelijk een stapeling van simpele effecten lijkt – niet alleen in de herhaling van de dans, maar ook in het links en rechts bedienen van effectpedalen voor geluid en schakelingen voor video en licht – wordt een spookachtige aangelegenheid van in zichzelf stapelde handelingen, die wel resoneren maar tot niets leiden. Terwijl de voorstelling met een simpel gebrek aan synchroniteit begint – de videobeelden van een zanger en de zang over de geluidsband passen stomweg niet op elkaar – wordt de gap allengs vernauwd tot het stappen als toestand, een lichamelijke mechaniek die alleen nog maar een wonderlijke reverb of natrilling blijkt van wat een mens normaliter bezielt en drijft.

Duidelijk wordt er in Blueprint on Memory geprobeerd een perspectief van binnenuit vorm te geven. Het mechanische hindernislopen tegen de klok in wordt tergend lang volgehouden. Het gekmakende gangetje van dansers (Marion Bosetti,  Louis Combeaud, Jean-Gabriel Maury, Nik Rajšek, Carla Ramos Guerra) en gitarist benadrukt vooral het opgesloten zitten in een lichaam dat steeds minder snapt, uitdrukt of verlangt.

Van den Broek toont zo compromisloos de effecten van de eenzame opsluiting, die de verdroging van hersenen bij mensen teweegbrengt. Angst wordt alleen nog maar genoemd, evenals het feit dat er zo weinig te zien is aan de patient.  Het ontbreken van gevoel is nu juist wat indruk maakt in Blueprint on Memory.

Wonderlijk zijn de perspectiefwisselingen die gedurende het hele stuk plaatsvinden: van auteur met dansers op het toneel, wie weet haar moeder of broer in gedachten, via het legertje van dolenden patienten tot op het einde, wanneer de dansers ineens teksten over schuldgevoel en zorg in de mond nemen. Het lijkst alsof alsnog het perspectief van de anderen wordt ingevoegd, familie en vrienden die natuurlijk op zich ook aardig aan de dool kunnen raken door andermans geheugenverlies en wezenloosheid.

Deze geruisloos ingezette perspectiefwisselingen, onderdeel van een algeheel samenspel met licht en video (Bernie van Velzen), geven de wezenloze materie van het geheugenverlies, de repeterende breuk, het mechanische toch nog enige vorm mee, juist in hun inconsequentheid. Blueprint on Memory is een mooie mix geworden van lineariteit en incongruentie, van houvast zoeken in een onverteerbare en onomkeerbare kwestie.

Foto: Maarten van den Abeele