In het werk van de Deense choreografe Mette Ingvartsen staat dikwijls het onderwerp seksualiteit centraal, dit keer onderzoekt ze het fenomeen pornografie. 21 pornographies, een solo door haar zelf uitgevoerd, is haar meest donkere en cerebrale werk tot nu toe.

21 pornographies is de vierde voorstelling in een reeks, The Red Pieces genaamd, waarin Ingvartsen het onderwerp seksualiteit onder de loep neemt. Maar laten we wel wezen, eigenlijk kent dit thema een doorgaande lijn in al het werk van de Deense choreografe. Ze creëerde de solo in november 2018, vlak voor de grote ‘#MeToo’-hype. Het is dus zeker geen reactie op het fenomeen.

Laten we even terugblikken, want elementen uit eerder werk spelen ook een rol in deze solo. 69 Positions (2014) was de eerste voorstelling die Ingvarsten creëerde in de ‘Red Pieces’. In deze installatie-performance – bijna een expositie – blikte ze terug op voorstellingen uit de jaren zestig waarin het naakte lichaam bewust politiek werd ingezet, onder meer tegen de Vietnamoorlog. Werk van onder andere Ann Halprin, Carolee Schneeman en Yayoi Kusama plaatste ze naast haar eigen performances uit het verleden. Zo ontstond een historisch perspectief.

Teruggrijpen naar historisch materiaal is ook een strategie die ze in 21 pornographies hanteert. De voorstelling begint met een nauwkeurige beschrijving van een van de taferelen uit het literaire werk van Marquis de Sade. Op de lichtstrepen van drie meterslange tl-buizen na is de zaal zo goed als donker. We horen een vrouwenstem een ruimte beschrijven in een landhuis, waar notabelen zich hebben verzameld. 21 pornographies is een geleide fantasie gehost door Ingvarsten, via een raamvertelling neemt ze ons mee van het ene naar het andere tafereel. Eerst vanuit de publiektribune, waar ze een directe interactie met het publiek opzoekt en we zodoende niet alleen toeschouwer of getuigen zijn, maar ook de notabelen uit het verhaal.

Scènes worden met uiterste precisie beschreven, zodat de gruwelijke beelden van de Sades martelpraktijk op ons netvlies worden geschreven. Zo zijn we onder meer getuigen van een jong meisje dat een lepel ontlasting krijgt toegediend. Poep, chocola, de Ferrero Rocher onder onze stoel; details uit verschillende verhaallijnen zijn nauwkeurig verweven, zodat verbanden ontstaan. De eenentwintig scènes zijn gebundeld in drie delen. In het tweede deel leidt Ingvartsen ons langs de setting van een pornofilm. Ze heeft haar hosttenue intussen uitgedaan en ze kruipt poedelnaakt in de huid van de actrices. Zo ontstaan ook verschillende ‘dansen’, soms frivool dan ingetogen.

In deel drie verschuift de focus. Niet langer begeven we ons in de context van een seksindustrie. Het spel van dominantie en macht is verplaatst naar de oorlogsindustrie. We bevinden ons in een apocalyptische omgeving en Ingvartsen vertelt plots in de ik- vorm. In de meest perverse scène van het stuk is ze zelf dader, zo transformeert ze van host naar monster en slaat in dit laatste deel de vervreemding toe. In plaats van te spreken, produceert ze enkel nog een duister, penetrerend geluid om uiteindelijk met een zwarte zak om haar hoofd onder de begeleiding van hardrock-muziek en met een van de tl-buizen in haar hand een rituele derwisjdans te draaien. Abugraib of SM-praktijken? De seks- en oorlogsindustrie versmelten in een dans, die zowel obsessie als bevrijding uitdrukt.

21 pornographies is zeker geen gemakkelijk stuk en vraagt wel enige concentratie en reflectie van de toeschouwer. Het publiek wordt flink aan het denken gezet. Wat een contrast met de remake van het vrolijke To Come, die onlangs te zien was als opening van het Spring Performing Arts Festival. Het is Ingvartsens donkerste stuk tot nu toe en die duisternis is letterlijk ook een visueel gegeven in het werk. Simpel maar effectief is het lichtontwerp, tevens set en object, van Minna Tiikkainen.

Zonder aan intimiteit in te boeten bespeelt Ingvartsen de grote zaal, nergens wijst ze met de vinger. Bewonderenswaardig is de gelaagdheid die ze in haar ogenschijnlijk eenvoudige raamvertelling heeft kunnen leggen. 21 pornographies belicht niet alleen de relatie tussen seks en macht, maar ook een exorbitante maatschappij die verslaafd is aan opwinding en een verbeelding die bezit neemt van ons.

Foto: Marc Domage

Luister hier naar de podcastrecensie van 21 Pornographies voor De Theaterpodcast.