Het Utrechtse gezelschap Theatergroep Aluin verdient een compliment: met de driedelige serie De Vaderlandse Oorlog maken tekstschrijver Erik Snel en regisseur Victorine Plante onze geschiedenis toegankelijk.
Met 1619 Maak het kort… is de trilogie die begon met 1600 Slag bij Nieuwpoort (2015) en als tweede 1609 Staakt het vuren (2017) telt, voltooid. Dit jaar was het 450 jaar geleden dat dat de Tachtigjarige Oorlog begon; in 2019 is het vierhonderd jaar geleden dat Johan van Oldenbarnevelt werd vermoord. Interessante aanleidingen de eigen geschiedenis nader te bestuderen – en vooral te verbeelden.
In mijn middelbare schoolboeken leerde ik altijd dat ‘Van Oldenbarnevelt door het Haagse gepeupel werd vermoord’, op die beruchte datum, 13 mei 1619. De afgebeelde illustratie liet het Haagse Binnenhof zien, volgestroomd met publiek. Het leek me een ijzingwekkende gebeurtenis, vooral door de toevoeging van het woord ‘gepeupel’, als een openbare executie. Aluin herschrijft en accentueert de geschiedenis anders, en vooral: glashelder.
In een eenvoudig maar effectief decor treffen de hoofdpersonages, Maurits van Nassau (Jilles Flinterman) en Johan van Oldenbarnevelt (Boris van Bommel), elkaar. Het schavot, waarop Van Oldenbarnevelt zal sterven, vormt een dreigende verhoging, met eromheen de speelplateaus. Strijdpunten tussen de katholieken en de protestanten komen voorbij, begrippen als staatsgodsdienst en een felbegeerd geestelijk goed als godsdienstvrijheid vormen de inzet van een spannende woordenstrijd. Ook de rekkelijken en preciezen uit de godsdienst- én geschiedenisles krijgen van het duo Snel/Plante een treffende weergave, voorzien van sterke humor. De kostuums van Anouk van Schie en het decorontwerp van Marcel Dolman sluiten qua eenvoud en directe zeggingskracht fraai aan bij de regie.
Rondom het tweetal Maurits/Van Oldenbarnevelt spelen Hiske Eriks, Maxime Vandommele en Klaas Postmus nog enkele belangrijke bijrollen die reliëf en diepte geven aan het zich langzaam ontvouwende maar uiteindelijk onvermijdelijke conflict tussen de raadspensionaris en stadhouder en legeraanvoerder Nassau. Deze twee protagonisten maken van de voorstelling ook een denkstuk over vrijheid van meningsuiting en religie, over opstand en gehoorzaamheid, over het maken van een eenheidsstaat (de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden) en het verzet tegen het aanvankelijk allesbeheersende, katholieke Spanje. De speelstijlen van het ensemble zijn gevarieerd: de Van Oldenbarnevelt van Van Bommel is rationeel, de Maurits van Flinterman toont sluw spel en bijna ongrijpbare handelwijze (wat hem heel spannend maakt), Vandommele is een toegewijde en licht-flirterige Margaretha van Mechelen, de maîtresse van Maurits, en Postmus is opnieuw rijk van woorden voorzien als de fictieve dichter Gerard Both, vrij geïnspireerd door Erik Snel op P.C. Hooft.
In mei speelt Theatergroep Aluin de drie voorstellingen als een marathon. Dat moet blijken hoe de drie stukken elkaar versterken. Alles zal uiteindelijk toewerken naar de dramatische onthoofding, die met stijl en bijpassende muziek, als in een film, wordt uitgebeeld. Mooi beeld: licht dat fel is als een snijdend zwaard. Plus het theatrale detail dat de beul aan het slachtoffer vroeg om zich een kwartslag te draaien. En dan dat juichende volk, als een losgeslagen horde. Toch het Haagse gepeupel, maar uitermate effectief-sober op de bühne gebracht.
Foto: Sanne Peper
