In 1000 kilo watten van het Asser jeugdtheatergezelschap Garage TDI voeren het 15-jarig meisje Izzy en nachtagent Rik een verbaal gevecht dat van de eerste tot de laatste seconde knettert. In de beeldrijke taal van Danielle Wagenaar en de uitmuntende regie van Frederieke Vermeulen wordt in een psychologische steekspel een dubbelportret geschilderd van twee mensen die elk op hun eigen wijze worstelen met het bestaan. (meer…)
In de duizend-en-één-nacht-cyclus is verhalen vertellen een overlevingsmechanisme. De cyclus zelf is een raamvertelling over Sjeherazade, een vrouw die het hart van een moordlustige koning wint door hem verhalen te vertellen en zo ontsnapt aan de dood. De Toneelmakerij en Sadettin K spelen met dit gegeven in 1000+1 nacht. In deze versie ligt tiener Layla na een ongeluk in coma en probeert haar vader haar in leven te houden door sprookjes te vertellen.
Net als de duizend-en-één-nacht-verhalenverzameling zelf, is de voorstelling dus een raamvertelling met meerdere lagen. De bovenste laag is het verhaal van Layla (Bitha Babazadeh), haar vader en het ziekenhuis waar zij verblijven na een auto-ongeluk dat de moeder van het gezin fataal werd. In de hoop bij te dragen aan het herstel van zijn dochter verzint vader Ersin (Sadettin Kırmızıyüz) verhalen geïnspireerd door de duizend-en-één-nachtsprookjes.
Hij begint bij Sjeherazade – de volgende laag – om vervolgens te vertellen over djinnprinses Sjamsa, die wegloopt van huis en naar Bagdad vlucht omdat ze niet wil worden uitgehuwelijkt door haar vader. Op een speelse manier verweven de verhalen zich met elkaar en bewegen de personages zich dwars door de verschillende lagen heen. Schrijver Sophie Kassies en regisseur Paul Knieriem laten hiermee op een mooie manier de kracht van theater zien aan een jonge doelgroep.
De voorstelling is op sommige momenten een prachtige ode aan de verbeelding, maar spreekt zichzelf daarin ook tegen. Ersin wil de verhalen van zijn voorouders vertellen in een versie waar zijn stoere dochter zich anno 2023 in kan herkennen. De vrouwen in de verhalen zijn inderdaad vrijgevochten en zelfstandig, maar Sjamsa gedraagt zich toch ook als traditionele sprookjesprinses die meteen wil trouwen met een man die ze net ontmoet heeft. Aan het begin van de voorstelling maakt Layla zich boos over oriëntalistische beeltenissen in de Efteling, maar vervolgens lijken de djinns sprekend op figuren uit de Fata Morgana. Dit maakt de boodschap van 1000+1 nacht diffuus en verwarrend.
De scènes in het ziekenhuis zijn ontroerend. De personages die er werken introduceren interessante thema’s: twijfel over de beste behandeling, hoge werkdruk en de onvermijdelijke emotionele betrokkenheid bij patiënten. Vader Ersin is een mooi en kwetsbaar personage. Kırmızıyüz zet hem neer met veel liefdevolle onzekerheid over het plots alleen moeten opvoeden van een tienerdochter. Hij krijgt advies ingefluisterd door de geest van moeder Noor (Kyra Bououargane), een personage dat helaas niet meer persoonlijkheid krijgt dan een standaard dode sprookjesmoeder.
Een hoogtepunt uit 1000+1 nacht is Denise Aznam. Zij steelt de show met twee humoristische en sympathieke typetjes, timmerman Saif en schoonmaker Dewa. Haar vrolijke speelstijl werkt aanstekelijk op zowel het jonge als het oudere publiek.
De verhalen snellen zich uiteindelijk naar afgeraffelde eindes. Dit kun je zien als een gevolg van een onbetrouwbare, vermoeide verteller – de bezorgde Ersin lijkt zichzelf steeds verder te verliezen in een slapeloos delirium – maar het voelt toch onbevredigend. Bovendien is dit uiteindelijk ook het geval voor de verhaallijn van Layla. Een poging om haar een krachtig feministisch einde te geven waarin ze het prinsessennarratief naar haar eigen hand zet, wordt ondergesneeuwd door het afronden van een ander groot thema, de dood van Layla’s moeder.
1000+1 nacht laat het publiek achter met verschillende lessen, die helaas niet allemaal even sterk zijn uitgedacht. De mooiste boodschap is wel dat verhalen vertellen ervoor kan zorgen dat dingen aan de oppervlakte blijven wanneer ze dreigen te verdwijnen: de mooie dingen uit de wereldgeschiedenis, en de mensen die je niet wilt missen, maar ook de verouderde ideeën waar je misschien vanaf wilt. Hopelijk inspireert 1000+1 nacht vaders om hun dochters liefdevolle sprookjes te blijven vertellen, en dochters om niet in alle sprookjes te geloven die hun vader ze vertelt.
Foto: Sanne Peper
