£¥€$

Spelletjes maken me altijd een beetje baldadig. Op de zeldzame momenten van introspectie denk ik dat dat te maken heeft met de afgang van het verlies. Sta ik met Risk of Monopoly in een kansloze positie dan neem ik, onder het mom van ‘ach, het is maar een spelletje’, onverantwoord grote risico’s. Mocht ik dan verliezen dan kan ik dat wijten aan die relativering. Waarschijnlijk is dat de reden dat ik nooit een casino heb bezocht: ik zou, als ik op verlies zou staan, rücksichtslos doorspelen. Eventueel tot de bedelstaf er op volgt. Want dat is het grote verschil met een simpel bordspelletje. In een gokhuis gaat het om echt geld.

Ik zou ook een slechte bankier zijn geweest, weet ik na het zien van £¥€$ van het Vlaamse gezelschap Ontroerend Goed. ‘Zien’ is hier trouwens niet het goede woord, hoewel je £¥€$ kan lezen als eyes. Het is namelijk participatietheater van de bovenste plank, een even ingenieuze als geraffineerde voorstelling over de wereld van het geld, gegoten in een setting die het midden houdt tussen een onschuldig bordspel en een casino.

Het publiek wordt in groepen van zeven neergezet aan zes tafels in de vorm van een halve cirkel, luxueus uitgevoerd met ingelegd hout. Aan het hoofd van elke tafel staat een financieel deskundige die in hoog tempo en in perfect Engels ons wegwijs maakt in de abstracte werkelijkheid van de haute finance. Aan de hand van de praktijk. We hebben allemaal een bedrag moeten neertellen om fiches te kopen die miljoenen vertegenwoordigen. Daarmee gaan we investeren. Niet om er zelf beter van te worden, ben je gek, maar om de wereld mooier te maken.

Wie a zegt moet ook b zeggen dus als de ‘croupier’ ons duidelijk maakt dat door meer financiële risico’s te nemen (die echt, nee echt, alleen maar positief kunnen uitpakken) onze winst gemakkelijk kan worden verdrievoudigd, gaan we allemaal mee. We zijn keurige bankiers die keurig onze belastingen betalen.

Maar het gaat hard, te hard. De rijkste aan tafel gaat aan de armste lenen, er worden schulden gekocht, er wordt short gegaan, gefuseerd. De goede bedoelingen van het begin raken allengs op de achtergrond. Het is all about the money. De stapels met fiches schuiven over de tafel en met de nodige psychologie (‘met optimisme creëer je meer winst’) weet de financieel deskundige ons aan te sporen nog slimmere trucjes toe te passen.

Iets in mij komt in opstand en de baldadigheid neemt het over. Mijn investeringen worden onverantwoord. Maar waar blind met geld geschoven wordt lijkt toeval een net zo grote rol te spelen als kansberekening: mijn kapitaal vermeerdert zich zienderogen.

Totdat de bubbel barst. Met onzichtbare lijntjes zijn we verbonden met de andere tafels (lees: markten) en terwijl mannetjes en vrouwtjes nerveus heen en weer benen om de laatste bonds ver onder de marktwaarde te verkopen, knalt het systeem.

Wat £¥€$ zo geniaal maakt, naast de tot in de puntjes verzorgde scenografie, is de razendknappe opbouw. Doen we aanvankelijk nog een beetje lacherig over het feit dat we cash moeten inleggen om fiches te kopen, naarmate de uren verstrijken raakt iedereen in de ban. De adrenaline stijgt, je voelt de spanning in de zaal. Van de subtiele soundtrack ben je je amper bewust totdat de snelkookpan op springen staat en het volume aanzwelt. Je speelde geen spelletje, je zat midden in een bloedstollende thriller.

De reflectie komt pas achteraf. Zo werkt dat dus. Zo ging dat met Nick Leeson toen hij een klein verlies van twintigduizend pond kon laten uitgroeien tot het astronomische bedrag van 1,4 miljard dollar waarmee hij een prestigieuze bank opblies.

Het is een gevaarlijke wereld waar eigenlijk iedereen de ander én zichzelf een rad voor ogen draait. Je kan £¥€$ ook lezen als lies maar dat dekt de lading niet. Het is eerder een collectieve verdwazing waarin geld investeren in goederen is overgegaan in geld investeren in geld. Totaal losgezongen van de werkelijkheid. Het tragische is dat niet de spelers maar mensen van vlees en bloed daar slachtoffer van worden.

En als Ontroerend Goed iets duidelijk maakt is het dat in ieder van ons zo’n onverantwoorde bankier schuilt. Je wordt erin meegezogen totdat je niet meer terug kan. De dreun komt extra hard aan.