Zeker 30 culturele instellingen hebben bezwaar aangetekend tegen de adviezen voor de vierjaren-subsidies van de provincie Noord-Brabant. Dat blijkt uit een inventarisatie van belangenvereniging De Kunst van Brabant, die de kwaliteit van de beoordelingen ‘ondermaats’ noemt. Naar aanleiding van de vele bezwaren heeft de provincie de betrokken instellingen om uitstel van de wettelijke behandeltermijn gevraagd. ‘Het is daar amateurisme ten top’, zegt Marc Eysink Smeets, bestuurslid van De Kunst van Brabant.

Begin juli maakte Noord-Brabant het advies bekend over welke culturele instellingen in de periode 2025-2028 recht hebben op provinciale subsidie. Een onafhankelijke commissie beoordeelde daarvoor de plannen van 99 instellingen. Ze konden in totaal 400 punten scoren, verdeeld over de criteria artistieke kwaliteit, zakelijke kwaliteit, publiekswerking en bijdrage aan een evenwichtige Brabantse infrastructuur. Daaruit volgde een ranglijst, waarbij de aanvragen van de 53 hoogst scorende instellingen gehonoreerd werden. De Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant nam het advies integraal over, waarna een officiële beschikking volgde.

De beoordeling bleek echter al snel van ‘dramatische kwaliteit’, zoals de Kunst van Brabant het verwoordde in een brief aan de provincie. Volgens de belangenvereniging staan de adviezen van de commissie vol aantoonbare feitelijke onjuistheden en inconsequenties, worden er uitspraken gedaan over criteria die helemaal niet in de regeling als criterium zijn opgenomen en wordt er meermaals gesteld dat informatie ontbreekt terwijl het wel is aangeleverd. Vanwege dat laatste punt zouden zeker drie instellingen zelfs zijn uitgesloten van advisering.

Volgens een inventarisatie van de Kunst van Brabant hebben zeker 30 instellingen bezwaar aangetekend tegen hun advies. ‘Dat aantal alleen al is een ernstig signaal’, zegt bestuurslid Marc Eysink Smeets. ‘Er is echt broddelwerk afgeleverd’. Het Tilburgse jeugtheatergezelschap House of Nouws tekende bezwaar aan tegen 17 punten in hun 836-woorden tellende advies. ‘Er zitten hele vreemde onjuistheden, slordigheden en verkeerde aannames in’, zegt artistiek leider Sanne Nouws. De commissie stelt onder meer dat een reflectie over de plaats van House of Nouws binnen de sector van het jeugdtheater ontbreekt, terwijl het gezelschap daar in zijn aanvraag een volledige alinea aan wijdt. Ook het eigen inkomstenpercentage wordt te laag bevonden, terwijl een collegagezelschap met een lager percentage hier niet op afgerekend wordt.

Het advies op gebied van Artistieke kwaliteit vindt Nouws het meest absurd. ‘We hadden in onze aanvraag geschreven dat we kinderen net kritisch willen laten nadenken over volwassen thema’s en daarvoor zelfs onze handen willen branden aan taboes als seks, de dood en de ondergang van de wereld. En nu krijgen we van de commissie terug dat we kinderen wel meer diepgang en complexiteit kunnen meegeven. ‘Dit kan ik totaal niet rijmen met onze plannen.’

Theater De Nieuwe Vorst uit Tilburg tekende op 6 punten bezwaar aan op het ‘lekker in bullet points gevatte’ subsidieadvies. ‘Wat hier gebeurd is, is echt beyond alles’, zegt artistiek leider Joanne Mensert. ‘Ik loop al een tijde mee in de culturele sector, maar zo zout heb ik het nog nooit gegeten.’ Mensert vindt het onder meer onbegrijpelijk dat haar theater puntenaftrek krijgt voor gebrek aan nationale voorbeeldfunctie. ‘Naast dat ik zelf vind dat we die wel hebben en we er in ons plan een hele alinea over schrijven, was het helemaal geen vooraf gecommuniceerd criterium.’ Opvallend hierbij is dat in het gepubliceerde advies het betreffende subkopje verschilt per instelling. Sommige aanvragers moeten punten scoren op ‘Regionaal, provinciaal of landelijk belang’, andere op ‘Tenminste een regionale functie’. De reden voor dit onderscheid is bij De Nieuwe Vorst niet bekend.

Het valt Mensert ook op dat De Nieuwe Vorst wordt afgerekend als producerende instelling, terwijl het als theater vooral een presenterende instelling is. ‘Toch wil de commissie steeds meer lezen over onze coaching van makers en wordt ons productiedrang verweten. We ondersteunen overigens wel makers, maar deze ondersteuning maakt geen deel uit van deze specifieke aanvraag, wat ik ook in de inleiding zo helder mogelijk heb proberen te formuleren. Het kan eigenlijk niet anders of ze hebben onze aanvraag niet goed gelezen.’

Vanwege de vele fouten hebben meerdere instellingen na ontvangst van het advies meteen contact opgenomen met de provincie om deze recht te zetten voordat de officiële vaststelling volgde. Op deze manier zouden latere juridische stappen vermeden kunnen worden. Dat bleek om onduidelijke redenen echter niet meer mogelijk. 20 dagen later kregen alle aanvragers een door de commissie en provincie ondertekende beschikking, zonder enige correctie. Wel werd nog een extra fout toegevoegd. De ‘zaaglijn’, de lijn die het beschikbare bedrag aangeeft in de rangorde, stond plots een stukje hoger waardoor nog een aantal extra instellingen geen geld zou krijgen. Het bleek nog te gaan om een oud bedrag.

‘Kafkaesk’ noemt Mensert de communicatie met de provincie. De regeling zelf bleef voor aanvragers ook lange tijd onduidelijk. De Nieuwe Vorst mocht aanvankelijk als podium niet meedingen naar provinciale subsidie. Pas in december kwam Mensert er bij toeval achter dat de regeling wel toegankelijk was voor presenterende instellingen.

Vorige week volgde een nieuwe onaangename verrassing voor de bezwaarmakers. De provincie vroeg hen afzonderlijk per brief om akkoord te gaan met uitstel van beslissing in de bezwaarprocedure. Om alle bezwaren te behandelen meent de provincie meer tijd nodig te hebben dan de wettelijke bezwaartermijn van 12+6 weken. ‘Met het aanhouden [van de beslistermijn van uw bezwaar] zetten we de wettelijke termijn even stil totdat er meer duidelijkheid is over hoe we uw bezwaar best kunnen behandelen’, schreef de provincie. ‘Wij streven ernaar om u uiterlijk in de eerste week van oktober hierover duidelijkheid te geven.’

Omdat er geen specifieke termijnen worden genoemd, kwamen de instellingen voor een dilemma te staan. Mensert: ‘We hebben nood aan snelle duidelijkheid, maar tegelijkertijd voel ik aan alles dat ze daar niet in staat zijn om de hele bezwaarprocedure zorgvuldig op tijd te doorlopen.’ Ze heeft uiteindelijk nee geantwoord, uit principe. ‘Als wij 1 minuut te laat zijn met het indienen van de aanvraag is er ook geen enkele coulance.’

In een tweede brief aan de provincie vraagt De Kunst van Brabant of de provincie zich voldoende realiseert wat uitstel betekent voor de betreffende instellingen. ‘Vanwege matchingskwesties met landelijke en/of lokale financiering is uitsluitsel op korte termijn van belang. Duidelijkheid voor de jaarwisseling is voor meerdere organisaties noodzakelijk met het oog op de bedrijfsvoering in 2025.’ Ook een van de betrokken gezelschappen geeft dit per mail aan bij de secretaris van de hoor- en adviescommissie voor bezwaarschriften en klachten, en vraagt meer duidelijk over de termijn. De secretaris antwoordt dat ze ‘helaas nog niet precies kan aangeven hoe lang het gaat duren’.

Als de fouten in de subsidieadviezen alsnog hersteld worden, hoeft dat overigens niet te betekenen dat dat de rangorde verandert en de bezwaarmakers alsnog subsidie ontvangen. Maar zelfs als de afgewezen instellingen later alsnog recht blijken te hebben op subsidie van de provincie is er nu al schade. Bij House of Nouws staat de samenwerking binnen Brabant Menu, waarmee het gezelschap zijn schoolvoorstellingen verkoopt, en met impresariaat Berbee en Jansen on hold. ‘De brochures voor volgend jaar worden nu al gemaakt en de verkoop is nu al bezig. En wij kunnen op dit moment nog niet garanderen dat we vanaf 2025 nog structureel subsidie hebben. Als we alsnog geld krijgen, hebben we sowieso een gat voor het eerstvolgende seizoen’, legt Nouws uit.

Ook voor De Nieuwe Vorst zijn de gevolgen nu al groot. ‘We zullen niet omvallen, we ontvangen nog wel subsidie van de gemeente Tilburg, maar we zullen wel snel onze formatie moeten aanpassen en activiteiten moeten afstoten. Zelfs als we dat later nog kunnen repareren is dat schadelijk voor de band met onze bezoekers’, stelt Mensert.

Noord-Brabant is met een totaal budget van ruim dertig miljoen euro voor cultuur een uitzondering in Nederland – geen andere provincie investeert op deze schaal in cultuur. De verdeling van dat bedrag lijkt echter al langer een uitdaging. Vier jaar geleden ging het ook al mis. Door onder meer het ontbreken van verslagen van commissievergaderingen en belangenverstrengeling – een commissielid adviseerde mede over het filmhuis waar haar eigen zoon en zus werkte – moest de hele procedure opnieuw.

In een reactie laat de provincie weten aan zorgvuldigheid te hechten en daarom een onafhankelijke commissie van deskundigen gevraagd te hebben om advies uit te brengen over de toekenning van de meerjarensubsidies. ‘De bezwaren nemen wij serieus’, schrijft woordvoerder dagelijks bestuur Hub Dohmen. ‘Conform vastgestelde procedures gaan wij met betrokken instellingen in gesprek. Vanwege de gevoeligheid van dit onderwerp en vanuit overwegingen van zorgvuldigheid kunnen wij op dit moment niet ingaan op details.’

Foto: Bart Grietens – Hendrik 4 – ongeschikt voor kinderen van House of Nouws