Open brief: ‘Wij wensen een academie waar geen plek meer is voor uitsluiting’

Geacht podiumkunstenveld,
Geachte gemeenschap van de Academie voor Theater en Dans,

Met dit schrijven willen wij publiekelijk aandacht vragen voor de, in onze ogen, zeer pijnlijke ontwikkelingen op de Amsterdamse Academie voor Theater en Dans (ATD).

De Academie zou een voorhoede voor het podiumkunstenlandschap en voor onze samenleving kunnen zijn, een plek waar nieuwe stemmen gevormd en gehoord worden, stemmen die onze cultuur maken en onze toekomst vormgeven. Onze opleiding lijkt echter niet in staat te zijn een werkelijke transitie naar een inclusieve organisatie te maken.

Al generaties wordt de opleiding door studenten en docenten van kleur als onveilig ervaren. Ook nu, alle cursussen en rondetafelgesprekken ten spijt, wordt er iets met de mond beleden en her en der binnen deelopleidingen bevochten, maar niet intrinsiek in het curriculum en de structuur doorgevoerd. Recente ontwikkelingen op de ATD maken dat opnieuw pijnlijk duidelijk.

In juni 2021 is Anthony Heidweiller benoemd tot directeur van de academie. Nog geen twee jaar later kondigt het College van Bestuur aan dat zijn contract niet wordt verlengd. Hij krijgt een aanstelling als ‘deputy director focusing on society and inclusion’, later omschreven als ‘adjunct-directeur Onderwijs en Samenleving’.

Dit voornemen heeft om meerdere redenen binnen de academie grote onrust teweeggebracht. Zeker ook door de niet transparante manier waarop Anthony’s directeurschap wordt stopgezet. Het is geen geheim dat de ATD al langer in een crisis verkeert. Het College van Bestuur stelt dat de organisatie ‘in transitie’ is, met name op het gebied van veiligheid, inclusie en diversiteit. Anthony is mede aangesteld om daar wat aan te doen, en daar heeft hij, geeft het bestuur ook zelf aan, belangrijke stappen in gezet.

Dat zijn directie-mandaat toch binnen twee jaar wordt stopgezet, maakt duidelijk dat het College van Bestuur de urgentie van de transitie niet ziet en bovenal de complexiteit van de opdracht negeert. Hoe kan het dat na een zware selectieprocedure voor het zoeken naar een nieuwe directeur binnen twee jaar alweer besloten wordt opnieuw een interim-directeur aan te stellen? Wie komt dit ten goede? Waarom de denigrerende en pijnlijke beslissing Anthony tot deputy-director op inclusie te maken? Deze functie zonder autonome beslissingsbevoegdheid maakt van hem een tandeloze tijger, om niet te zeggen: een token. Dat is wat ons betreft onacceptabel, want de situatie is meer dan urgent.

De tekenen zijn al jaren aan de wand. Overal in het veld is te zien hoe er aan de ene kant een grote roep is om leiders van kleur en deze tegelijkertijd intern vaak geen draagvlak krijgen. Voortdurend moet er worden opgebokst tegen het idee dat iemand alleen maar is aangenomen vanwege zijn kleur of bi-culturele afkomst. Er is een onevenredig groot aantal leidinggevende mensen van kleur (minstens vijf sinds 2020) dat de ATD verlaat, met ziekteverlof gaat of een functie als onzeker, onveilig of schadelijk ervaart.

Ook studenten van kleur op verschillende opleidingen ervaren de academie vaak als onveilig of voelen zich geïsoleerd en niet gehoord. Dat is al jaren zo, dat is structureel.

Een groep artistiek leiders en medewerkers stuurde op 13 april 2023, mede naar aanleiding van de onzekerheid rondom Anthony Heidweillers positie, een protestbrief naar het College van Bestuur, waarin ze aandacht vragen voor deze structurele onveiligheid en het geïnstitutionaliseerde racisme die nog steeds manifest zijn op de academie. Ze waarschuwen daarbij ook  voor een ‘Glass Cliff’’, verwijzend naar een onderzoek dat aantoonde dat etnisch-raciale minderheden vaker worden aangenomen in zwak presterende organisaties die in een crisis verkeren, waardoor het risico op mislukking van het nieuwe leiderschap veel groter is.

Met het aanstellen van Anthony Heidweiller leek er juist een belangrijke stap te zijn gezet voor een hoognodige verandering. Moeten we nu dan constateren dat we nog altijd niet toe zijn aan alternatieve vormen van leiderschap? Transparanter en kwetsbaarder? Dat we nog altijd onbewust uitgaan van een witte patriarchale opvatting over leiderschap in het bieden van structuur en houvast? Waarom geven we Anthony Heidweiller eigenlijk niet de omkadering en steun die hij nodig heeft om zijn functie en stijl van leiderschap verder vorm te geven? Ook omdat het algemeen bekend is dat de functie te zwaar is voor één persoon.

Ondertussen maakt de onzekere situatie waar de mime-opleiding op dit moment in verkeert veel duidelijk over de diepe onwetendheid die nog altijd heerst binnen de ATD. Op 16 maart stuurde de mime-opleiding een brief naar het College van Bestuur waar zowel het handelen van huidig artistiek leider Dwayne Toemere als dat van directeur Anthony Heidweiller in twijfel wordt getrokken. De brief suggereert dat de aanstelling van Dwayne is opgelegd door de diversiteits-agenda van de vorige (interim)directeur. Daarnaast heerst het gevoel dat Anthony Dwayne, als mede-persoon van kleur, een hand boven het hoofd houdt.

Bij zijn aanstelling verklaarde bestuursvoorzitter Annet Lekkerkerker: ‘De ATD krijgt een directeur die in de podiumkunsten zijn sporen meer dan verdiend heeft. We hebben het volste vertrouwen dat hij met die kwaliteiten de Academie voor Theater en Dans de toekomst in kan leiden.’

Anderhalf jaar later is dat vertrouwen weg – en wordt iemand openlijk om zijn huidskleur in twijfel getrokken. In een mail die naar de gehele mime-gemeenschap is gestuurd staat: ‘Het is gedeeld de ontevredenheid van veel mensen over hoe Anthony deze situatie behandeld. Via een agenda over diversiteit en inclusie, te dichtbij verband tussen hem en Dwayne en geen neutrale blik.’

Op zo’n moment zou je verwachten dat het College van Bestuur achter zijn directeur gaat staan, begrijpt dat dit symptomatisch is, het onacceptabel vindt en juist niet zijn mandaat om verandering te brengen uit handen slaat.

Met deze petitie willen wij ons publiekelijk uitspreken omdat wat binnen de muren van de ATD gebeurt voor ons allemaal van belang is. Onze opleidingen zouden juist een springplank moeten zijn voor zoveel mogelijk stemmen in alle soorten en maten. Stemmen die onze samenleving en ons samenzijn bevragen en heruitvinden. Waar er plek is voor iedereen die met urgentie, met verbeelding en met werklust de toekomst wil vormgeven. Een academie die de lange witte geschiedenis van geweld en ongelijkheid durft te bevragen. Die snapt dat de podiumkunsten onlosmakelijk verbonden zijn met vraagstukken over representatie, toegang, culturele invloeden, toe-eigening, vormtaal en actualiteit. Een academie die zich bezighoudt met het leren vertellen van verhalen die pogen duiding te geven aan wie we zijn, wat geweest is en waar we naar op weg zijn. Een school die begrijpt dat de diepe kloven die zijn gevormd tussen kunstvormen, gemeenschappen en culturele invloeden alleen geslecht kunnen worden als er dagelijks ruimte gemaakt wordt voor bewustwording en meer kennisoverdracht dóór die inclusiviteit. Wij zien nu een school die hierin structureel tekortschiet.

Daarom zien we geen andere oplossing dan nu publiekelijk naar buiten te treden. Het is van groot belang dat we dit soort situaties niet meer intern houden en individualiseren. Dat we stoppen deze gevallen als individuele casussen te behandelen,  maar verbanden leren zien en daarmee erkennen dat het systemisch is.

Kortom, wij wensen een academie waar geen plek meer is voor uitsluiting en de hardnekkige neiging om verbinding tussen kwaliteit en afkomst te leggen én dat dit radicaal wordt aangepakt.

Marjorie Boston, Toni Blackwell, Carly Everaert, Maarten van Hinte, Lara Staal

Foto: Jonathan Andrew