De vrije producenten worden het hardst getroffen door de economische crisis, blijkt uit het rapport Cultuur in Beeld 2012 van het ministerie van OCW en een adviesrapport van onderzoeksbureau APE. De gesubsidieerde podiumkunsten zijn niet of nauwelijks beïnvloed, met als uitzonderingen de duurdere muziek-, opera- en muziektheatervoorstellingen, die wel veel minder publiek trokken.

Het bezoekersaantal van voorstellingen van de vrije theaterproducenten was in 2011 24 procent lager dan in 2005. Dat komt neer op een gemiddelde daling van het aantal bezoeken met 4,4 procent per jaar in de periode 2005-2011, ondanks een forse verlaging van de toegangsprijzen met gemiddeld 9 procent per jaar. Het bezoekersaantal van rijksgesubsidieerde voorstellingen steeg daarentegen met 2,9 procent per jaar in de periode 2005-2011. Het publiek dat naar voorstellingen van vrije producenten gaat heeft een lager inkomen dan het publiek van gesubsidieerd toneel en haakt eerder af als de koopkracht omlaag gaat, zoals nu het geval is. De gesubsidieerde sector heeft over het algemeen een trouw publiek, dat veelal wat ouder, hoog opgeleid en koopkrachtig is, ook in tijden van recessie.

Producent Arjen Stuurman van Hummelinck Stuurman Theaterbureau geeft in een reactie aan dat hij wel degelijk last heeft van de crisis, maar minder dan andere vrije producenten. Zijn aanbod valt eerder in het segment gesubsidieerd toneel zonder subsidie, oftewel kwalitatief hoogwaardig en toegankelijk toneel voor een breed publiek. Publiekstrekkers als De kleine zielen of de nieuwe voorstelling Cloaca lijken minder last te hebben van teruglopende bezoekersaantallen dan producties van bijvoorbeeld Tsjechov of Shakespeare, signaleert Stuurman.

DeLaMar Theaterproducties zegt tot nog toe geen last van de crisis te hebben. Haar eerste voorstelling Het geheugen van water was met een bezoekersaantal van 38.000 mensen een succes, waardoor ze van plan is volgende zomer of misschien zelfs al in de lente een nieuwe productie uit te brengen, aldus persvoorlichter Sophie Janssen. Opvallend bij voorstellingen van andere vrije producenten die het DeLaMar Theater bespelen, is dat onbekende producenten en acteurs aanzienlijk minder publiek trekken dan grote namen.

Inge Bos, algemeen directeur en producent van Bos Theaterproducties, merkt wel degelijk dat de kaartverkoop daalt door de crisis. Soms heeft ze geluk met een kaskraker als De verleiders, waarbij de zalen vol zitten. ‘Je past je norm aan,’ zegt ze in een reactie. ‘Vonden we een zaal met vierhonderd man vroeger te leeg, nu vinden we dat ook wel okee.’ Bos probeert de prijzen zo laag mogelijk te houden, ook als de kosten soms een hogere toegangsprijs vereisen, zoals nu bij HEMA de musical. Bij prijzen boven de veertig euro komen mensen niet meer opdagen, merkt ze.

Uit het rapport blijkt dat het effect van de recessie op de culturele sector de komende jaren duidelijk zichtbaar zal worden, ook door de overheidsbezuinigingen op cultuur. Zo is de groei van het aantal faillissementen in de cultuursector sterk versneld. In de eerste helft van 2012 zijn er al bijna evenveel faillissementen aangevraagd als in heel 2011. De verwachting is dat dit verder zal toenemen.

(Het geheugen van water – DeLaMar Theaterproducties foto: Leo van Velzen)