Morgen organiseert de Landelijke Studenten Vakbond en jongerenvakbond FNV Young & United op het Museumplein in Amsterdam een ‘Compensatieprotest’, een landelijk protest waarbij ze strijden voor een eerlijke compensatie voor gedupeerde studenten van het leenstelsel. Ook bij theaterstudenten liepen de schulden hoog op. Dewi, Anne, Jente, Floor en Cyril doen hun verhaal.

Het leenstelsel wordt afgeschaft en de basisbeurs keert terug. Voor studenten die in of na 2015 zijn begonnen en zo nog binnen het leenstellen vallen, trekt het kabinet één miljard euro aan compensatie uit. Hoeveel dit precies per student bedraagt, is nog onduidelijk, maar met een simpele rekensom komt dit neer op zo’n duizend euro per student. De gemiddelde studieschuld in Nederland ligt inmiddels echter op 15 duizend euro. En voor studenten die in 2015 of 2016 begonnen is dat zelfs opgelopen tot 25 duizend euro. Eén op de vier WO-studenten die na 2015 zijn begonnen heeft meer dan 40 duizend euro schuld. Voor hbo-studenten is dit het geval bij één op de negen studenten.

Opvallend voor studenten met theater als studierichting is dat ze vaak gemiddeld nog meer lenen dan studenten van andere opleidingen, hoewel studenten binnen sectoren als management en marketing de absolute kroon spannen. Uit onderzoek van de Volkskrant in 2020 bleek dat een student Hbo Theater gemiddeld ruim 700 euro per maand leende. Doet een student dit zijn, haar of hen gehele studie lang, loopt dat bedrag op tot ruim drieëndertigduizend euro. Moet er een jaar overgedaan worden, dan zit dat bedrag al ruim over de eenenveertigduizend euro.

Daar komt bij dat lang niet iedere theaterstudent meteen na de middelbare school voor een theateropleiding heeft gekozen, laat staan daar meteen voor werd aangenomen. Een jaartje Psychologie of CMV vooraf is zeker geen uitzondering op de regel. Veel theateropleidingen zien dit jaartje ‘ervaring opdoen’ zelfs als een pré. Toch kan een ‘verkeerde’ keuze, afwijzingen of onvoorziene omstandigheden al snel een paar duizend euro kosten.

Theaterkrant sprak met theaterstudenten Anne, Dewi, Jente, Floor en Cyril over hun studie, studieschuld en toekomst.

Dewi (28 jaar en 35.000 euro studieschuld) studeert de Bachelor Theaterwetenschap aan de UvA. Nadat ze een auto-ongeluk kreeg was de musical- of dansopleiding die ze eerst wilde doen geen optie meer.

Na mijn ongeluk wilde ik eerst heel lang niks meer met theater te maken hebben. Ik was boos op de wereld. Ik heb twee andere opleidingen gedaan en niet afgerond, de kappersopleiding en ergotherapie. Op mijn vierentwintigste heb ik besloten alsnog een theaterstudie te gaan volgen. Ik zit nu in mijn laatste jaar van de Bachelor Theaterwetenschap en wil hierna de master Dramaturgie gaan doen.

Over het algemeen sta ik vrij nuchter tegenover mijn studieschuld omdat er zoveel studenten zijn met hetzelfde probleem. Daar moet op den duur een oplossing voor gevonden worden. We moeten straks iets kunnen met ons leven. Anderzijds zorgt de gedachte aan mijn studieschuld af en toe wel voor iets van schaamte, omdat ik dus eerder ‘foute’ keuzes heb gemaakt. Je eindigt met een flinke schuld, terwijl het eigenlijk helemaal niet mijn schuld zou moeten zijn dat ik zo jong nog niet wist wat ik wilde. Het is best pittig dat je nog voor je volwassen bent al keuzes voor de rest van je leven moet maken.

Als het aankomt op de toekomst maak ik me vooral zorgen over het kopen van een woning. Dat wordt echt heel lastig met zo’n schuld. Al helemaal als je in een relatie zit waarbij de ander ook een hoge studieschuld heeft. Dan kom je ook niet zo ver samen. Daar denk ik wel veel over na. Het gekke is dat ik momenteel vooral leen om mijn huurwoning te kunnen betalen. Als je daar over nadenkt is dat eigenlijk best raar. 

Anne (26 jaar en 43.000 euro studieschuld) studeert Writing for Performance aan de HKU. Ze begon in 2014 met studeren en werd ziek toen ze bijna zou afstuderen.

Ik werd depressief en ben er tussenuit gegaan om in klinische therapie te gaan. Dat betekent dat je vijf dagen per week op locatie verblijft. Ik heb gezocht naar iets van een uitkering of bijstand, maar daar kwam ik niet voor in aanmerking omdat ik door de weeks in de kliniek verbleef, dat zagen ze blijkbaar als wonen en werken. Hierdoor kon ik mijn studie en lening niet stopzetten, anders had ik geen inkomsten en de huur thuis moest ook betaald worden. In het jaar dat ik weg was blijf mijn studieschuld dus gewoon doorlopen. Ondertussen ben ik opnieuw begonnen aan het laatste jaar van mijn studie. Hoewel ik nog binnen het oude stelsel val, is dit jaar mijn laatste kans om mijn diploma te halen. Anders moet ik alsnog de hele schuld terugbetalen.

Ik zou willen dat het niet zo is, maar ik voel toch een soort schaamte. Ik had mijn studie natuurlijk liever in de vier jaar die ervoor bedoeld zijn afgerond. Het voelt echt als een berg. Als iets waar je voor eeuwig tegenaan blijft hikken. Vooral ook omdat ik in de theatersector zal gaan werken. Dat is geen vetpot. In dat opzicht ben ik er niet positief over. Hoe zit dat dan als ik straks een huis wil kopen? Er is zoveel onduidelijk.

Jente (26 jaar en 53.000 euro studieschuld) startte in 2015 de opleiding Toegepaste Psychologie aan de Hanze Hogeschool in Groningen. Na anderhalf jaar besloot ze een tussenjaar te nemen. Nu studeert ze Docent Theater aan ArtEZ in Arnhem.

Ik heb echt in de volle periode van het leenstelsel gezeten. Van begin tot eind. Ik ben wel heel blij met de keuze die ik heb gemaakt. Ik ben nu druk met afstuderen en ik voel me in mijn vak gegrond, ben zelfverzekerd en sta stevig in mijn schoenen als cultureel ondernemer. Ik heb veel zin in de toekomst, toch heb ik altijd een stemmetje in mijn achterhoofd dat me herinnert aan mijn studieschuld. Ik ben vrij sceptisch over de toekomst op dat gebied, ik heb eigenlijk al geaccepteerd dat ik nog heel lang in een huurhuis blijf wonen. Je ziet nu al mensen van in de dertig die nog steeds in een studentenkamer zitten. Je neemt die realiteit eigenlijk al mee in je plan voor de toekomst en hoopt alleen dat het beter wordt.

We zijn eigenlijk de dupe van een leenstelsel waarin beloofd werd dat we beter onderwijs zouden genieten. Uiteindelijk hebben we les gehad in een coronatijdperk waarin die belofte niet is nagekomen. Dat ze hebben durven zeggen dat ze ons met maar één miljard gaan compenseren, dat maakt me boos. Daarnaast is er geen excuus naar ons gekomen. Erkennen dat wij gedupeerden van een falend beleid zijn is het minste wat ze kunnen doen. Ik wil daarom ook zoveel mogelijk theaterstudenten oproepen naar het Museumplein te komen. 

Floor (21 jaar en 31.996,62 euro studieschuld) startte direct na de middelbare school met de studie Theaterwetenschap. Na twee jaar stapte ze over naar de Opleiding Productie Podiumkunsten aan de AHK.

Ik zit nu in mijn tweede jaar, de opleiding duurt vier jaar. Ik sta bij beide studies ingeschreven en ben van plan ze uiteindelijk allebei af te maken. Met de OPP ben ik in 2024 klaar en daarna misschien nog een of twee jaar Theaterwetenschap. Dat betekent dat ik nog vier jaar moet lenen. Op het moment ervaar ik nog niet heel veel stress over mijn studieschuld, vooral omdat ik er niet dagelijks mee bezig ben. Het idee dat ik het over lange periode mag afbetalen geeft daarin ook wel rust.

Het enige wat ik wel spannend vind is het eventueel willen kopen van een huis en hoe deze schulden daar effect op gaan hebben. Zeker omdat mijn toekomstig werk in de theatersector waarschijnlijk niet heel veel geld gaat opleveren. Ik denk dat je aan die compensatie niet veel hebt, dan kan je beter helemaal geen compensatie doen. Op zulke grote bedragen is het zo’n klein percentage. Lastig vind ik wel dat iedereen anders gebruik heeft gemaakt van de lening, dus een compensatie op percentage zou dan misschien beter zijn. Het beste zou eigenlijk zijn om de schulden niet mee te nemen bij een hypotheekaanvraag, zodat iedereen daar een gelijkwaardige positie in heeft.

Cyril (24 jaar en 12.368,20 euro studieschuld) stopte na een half jaar met de opleiding internationaal leraar Engels en stapte over naar CMV aan de Hogeschool van Amsterdam. Nu volgt hij de opleiding Docerend Theatermaker aan de HKU.

Ik wilde eigenlijk niet meteen gaan studeren, maar ik heb het vanwege die basisbeurs, op advies van m’n ouders, toch maar gedaan. Daar ben ik uiteindelijk heel blij mee want daardoor valt mijn schuld op dit moment nog heel erg mee. Sinds september 2021 studeer ik aan de HKU en sindsdien val ook ik onder het leenstelsel. Dat ik dat kan betalen komt trouwens alleen doordat de studie die ik nu doe een docentenopleiding is. Door de grote tekorten in het onderwijs krijg je daarvoor een beurs en kost zo’n opleiding de helft van een normale bachelor.

Ik vind het eigenlijk absurd dat studenten voor hun toekomst moeten betalen. Dat klinkt misschien nogal extreem maar dat is in feite wel wat er gebeurt. Terwijl studenten juist de toekomst zijn. Ik heb het eigenlijk al als feit aangenomen dat ik na mijn afstuderen onzekere baankansen heb en weinig ga verdienen. Het docentschap biedt daarin een troost, maar als theatermaker is de wereld onzeker. Ik heb daarbij nooit dromen gehad over grote villa’s of dikke BMW’s. Ik doe dit beroep omdat ik ervan houd. Maar een stabiel en vast inkomen zouden wel normaal moeten zijn, of je nou vastgoedmanager of theatermaker bent.

Het is goed dat de overheid nu inziet dat dit stelsel niet werkt en het wordt afgeschaft. Hoewel voortschrijdend inzicht hierin niet onwelkom was geweest. Deze hele ’test’ was volgens mij pure bezuinigingsdrift en daarmee uiteindelijk een tekortkoming en gemiste kans voor de hele samenleving, die nu jonge ondernemende afgestudeerden krijgt die eerst achterstanden moeten wegwerken voordat ze vooruit kunnen kijken. En dat is eeuwig zonde.

#Nietmijnschuld. Zaterdag 5 februari om 13.00 organiseert de LSVb en FNV Young & United op het Museumplein in Amsterdam het Compensatieprotest. Foto: Schuld van Theater Terra, Boy Hazes