Hoe kunnen we als sector verduurzamen? Hoe nu nog theater maken? Op de openingsdag organiseerde het Nederlands Theater Festival een driedeling programma van talks en gesprekken over de impact van de klimaatcrisis op theater – en vice versa.

Het programma, dat onder NTF PRO voor professionals viel, opende ’s ochtends met een samenwerking met het Amsterdam Fringe Festival, getiteld Inclusive Climate Activism. Acht theatermakers die momenteel met een voorstelling op de Fringe staan, deden er een beroep op de kennis van het publiek. Elk van hen bracht een concreet vraagstuk mee naar de bühne in relatie tot hun productie of hun maakpraktijk. Hoe neem ik de klimaatcrisis mee in de inhoud van mijn voorstellingen, maar blijf ik tegelijkertijd authentiek aan mezelf? Hoe kan ik theater maken zonder hypocriet te zijn (het maken van theater brengt immers een voetafdruk met zich mee)? Hoe zorg ik, als iemand met privilege, ervoor dat ik niet iemand anders’ stem afpak? Hoe kunnen wij als beginnende theatermakers bijdragen aan circulaire, duurzame manieren van werken en produceren?

In het eerste halfuur bevroegen moderator en makers elkaar over hun zorgen en eventuele oplossingen. Scherp was bijvoorbeeld de opmerking van een van de makers dat zij door gebrek aan financiële middelen al creatief moet zijn met waar zij haar materiaal vandaan haalt, en daardoor als bijgevolg al bijdraagt aan circulair hergebruik. De ene precaire situatie vult de andere aan.

In de tweede helft betrad het publiek de vloer om in (te) korte rondes van vijf minuten aan te schuiven bij een maker en in mini-feedback-sessies mee te denken over hoe zij bewust om kunnen gaan met de klimaatcrisis in hun achterhoofd. Ondanks de snelheid van deze speeddates wist elke maker aan het eind een bondige samenvatting te geven van de ontvangen input.

Het aansluitende programmaonderdeel nam een andere vlucht. Vanuit Scientist Rebellion – zusterorganisatie van Exctinction Rebellion – gaf bioloog Marjan Smeulders een keynote speech met een overzicht van wat de huidige problemen nu precies zijn. Vast al bekende info voor veel aanwezigen, maar ook een gedegen wetenschappelijke uitleg om op terug te vallen – waar anders vallen we op terug?

Smeulders loodste de deelnemers in een uur door een stapel aan exponentiële grafieken, met de meest gunstige en ongunstige scenario’s voor de nabije toekomst. Ze nam hiervoor drie rapporten van IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) uit 2021 en 2022 als leidraad: hoe staat het met de opwarming, wat zijn de gevolgen voor mensen, en wat staat ons nu te doen?

Het antwoord is, niet geheel onverwacht, grimmig. Momenteel doen we niet genoeg om de opwarming van de aarde met maximaal 1,5 tot 2 graden te beperken. In feitelijk beleid liggen we nu op koers voor 2,7 graad. Zelfs als we de 1,5 graad halen, is dat een scenario waarin permanente veranderingen zullen plaatsvinden, zowel ecologisch als maatschappelijk.

Smeulders gaf zelf als eerste toe dat zij met regelmaat de wanhoop voelt die komt kijken bij deze feiten. Ze eindigde met een algemene oproep om nu in actie te komen en ons aan te sluiten. Het is een lezing die ze vanuit Scientist Rebellion ook geeft op scholen en in het bedrijfsleven, zo vertelde ze na afloop in de foyer.

Een specifieke link met theater of theatermakers werd weer opgerakeld in het laatste programmaonderdeel. Hier presenteerden de Britse Paddy Dillon en Lisa Burger, samen met Ryanne de Boer van de Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten (NAPK), het recentelijk opgezette initiatief Theatre Green Book, dat met deze lezing zijn Nederlandse lancering kreeg. In dit online boekje (te vinden via theatregreenbook.com) zijn handvaten verzameld waarmee organisaties hun producties, gebouwen en activiteiten kunnen verduurzamen.

Zoals Dillon en Burger aangaven: voor een theatermaker is ‘we moeten onze uitstoot verminderen’ geen praktisch handvat, je kunt er in je werkpraktijk niet mee aan de slag. De Theatre Green Book is geen af product, maar een continue samenwerking tussen verschillende aangesloten theaters wereldwijd. Het is een netwerk dat van elkaar leert. De presentatie is in het Engels; sommige powerpointdia’s zijn in het Deens; de Nederlandse versie voegt dan weer specifieke Nederlandse kennis toe; etc.

De trucs en tips die zij uitlichtten, met ingestoken voorbeelden van onder andere het National Theatre in Londen, richtten zich vooral op de grotere organisaties. De vier pijlers die ze aanhouden, zijn dat de aanpak collectief, praktisch, methodisch en meetbaar moeten zijn. Hoe kan de gasrekening van het gebouw niet alleen omlaag, maar in eerste instantie ook gemeten worden? Hoe kan een productie met veel en grote decorstukken circulair opgezet worden in de aankoop en lozing van materialen?

Het volledige programma stak zodanig op prettige wijze door het theaterveld heen: van jonge makers in het eerste onderdeel, naar gevestigde organisaties op het eind, met in het midden een boodschap aan iedereen individueel. De overlap: de klimaatcrisis is hier, de situatie is urgent, er komen hoe dan ook grote sociale en ecologische veranderingen aan. Maar zowel individueel als binnen de organisatie waarin je werkt, zijn er manieren om actie ondernemen.

Foto: Nichon Glerum