Het nieuwe theaterseizoen werd gisteren traditiegetrouw geopend met de Staat van het Theater. De prestigieuze openingsspeech van het Nederlands Theater Festival vond voor de derde keer plaats in de Kleine Komedie in Amsterdam. Sprekers Milou Adjanga, Thomas Drissen en An Hackselmans reflecteerden op de vraag: ’Wat is jouw wens voor het theater en de kunsten in deze veranderde samenleving?’ ‘Drie stemmen, drie perspectieven, drie plekken.’ Wat een meerstemmige kijk op de toekomst van het theater beloofde te worden, werd een unanieme cri de cœur. Solidariteit en verduurzaming van het ecosysteem zijn van belang voor de toekomst van het theater.

Nog voordat de eerste spreker het woord neemt, wordt het podium bestormd door theatermakers, productieleiders, pr-medewerkers, spelers, technici. Een tiende van de organisaties en medewerkers die ‘we bijna niet meer op het podium of achter de schermen zullen zien’. Na een korte of lange structurele ondersteuning van het Fonds Podiumkunsten verliezen ze vanaf 2025 hun landelijke subsidie. Voor velen is de toekomst onzeker. Op een banner staat het woord ‘kapitaalvernietiging’ groot uitgebeeld. Hun noodkreet wordt uitgeroepen door Lisa Verbelen (Collectief BOG.)

Samen vragen zij de kamer en de fondsen om met een oplossing te komen en daarmee perspectief te bieden voor de toekomst van de sector. Het kapitaal dat vernietigd wordt verwijst naar ‘de ervaring, kennis en ontelbare geïnvesteerde uren’ die besteed zijn aan het opbouwen van de sector. Verbelen kaart daarbij aan dat er ‘voor de theatermakers die nu wel ondersteund worden de toekomst ook onzeker is.’ Voor jonge makers die moeten starten in de sector lijkt er weinig perspectief. Aan de sector wordt verzocht om juist nu solidariteit te laten zien tussen hen die hun subsidie behouden en degenen voor wie die dreigt weg te vallen.

De Staat van het Theater wordt samengevat door storyteller Sahand Sahebdivani, oprichter van Mezrab en co-directeur van het Amsterdam Storytelling Festival. ‘Ik weet dat de wereld in brand staat, maar hier staan we dan te verkondigen dat wij dat met z’n alle samen moeten doen. In nuance, want zo zijn theatermakers. U heeft het gehoord, drie keer.’ We moeten naar elkaar luisteren. Daar gaat de Staat dit jaar over. ‘Zelfs wanneer er geprotesteerd wordt hier, en wij hier staan om voor onze rechten op te komen […] dan doen we dat hier met gelijkgestemden.’

Sahebdivani vergelijkt dat met op een beurs te verkondigen dat geld van belang is. ‘Het is 28 graden en de wereld staat nog steeds in brand. De bommen op Gaza blijven vallen, en we maken er theater over maar ze blijven vallen. En in Sudan vreten ze elkaar ook op en daar maken we geen theater over want uiteindelijk maakt het niet uit of we theater maken en dat mensen daar meningen over moeten vormen want Thomas Drissen (red. directeur van De Creatieve Coalitie) had heel goed door dat die meningen er toch wel zijn.’

Volgens Sahebdivani is daar geen theater voor nodig. ‘Wat nodig is, is dat we elkaar zien.’ Alleen samen komen wij verder. ‘Laten we het water niet tot modder maken.’ Want zo hebben zelfs de vogels geen water om voort te bestaan. Als we dat als mensen voor vogels kunnen doen dan zijn wij ook de mensen die goed zijn voor elkaar. Deze woorden van Iraanse dichter Sepehri die Sahebdivani hebben geïnspireerd, doen een moreel appèl op ons als mensen.

De drie sprekers reflecteren op de vraag: ‘Wat is jouw wens voor het theater en de kunsten in deze veranderde samenleving?’ De boodschap is eenduidig. ‘Wij allen, wij het veld. Dat is onze common ground. Met deze optelsom zijn wij, de podiumkunsten, samen met ons publiek dat wat zuurstof geeft,’ aldus An Hackelmans, artistiek directeur van Theaterproductiehuis Zeeland.

Naast ruimte voor reflectie wenst Milou Adjanga, zakelijk leider van RAAF muziektheater, dat er ruimte is voor nuance. Hackelmans noemt het ‘een oprecht gesprek dat mag ontstaan en landen in een dezelfde gevoelsvolle, authentieke commenground’. Drissens wens is ‘natuurlijk meer geld, meer Fair Pay, een toekomstbestendig cultuurbestel en minder btw. Naast een ‘culturele sector dat het ook een plek is, of blijft, waar goede ideeën voor de samenleving ontstaan. Waar inspiratie wordt opgedaan voor het oplossen van maatschappelijke opgaven.’ Hackelmans geeft de strijdbare woorden mee: ‘Blijf ademhalen, trek je laarzen aan, handen in de aarde en samen hangen we die stip terug aan de horizon. Wij samen. Gun Elkaar.’

Lees of kijk hier de integrale Staat van het Theater 2024.

Foto: Nichon Glerum