Scapino Ballet en Frascati verdwijnen uit de BIS; Club Guy & Roni, Toneelschuur Producties, Orkater, Likeminds, DOX en Musicalmakers komen erin. Dat adviseert de Raad voor Cultuur voor de culturele basisinfrastructuur (BIS) 2021-2024. In totaal verdeelt de Raad bijna 200 miljoen euro per jaar aan cultuursubsidies.

De Raad voor Cultuur beoordeelde 107 aanvragen positief, waarvan 55 van nieuwe aanvragers. 8 instellingen kregen een ‘nee, tenzij’ advies en moeten een nieuw plan schrijven. 105 aanvragen werden afgewezen. Met de vele nieuwkomers bewerkstelligt de Raad een verschuiving naar nieuwe genres en weg van de Randstad. In de BIS komt ruimte voor musical, urban arts, muziekensembles, popmuziek, e-culture, regionale musea en ontwerp. Het percentage instellingen buiten de Randstad neemt toe van 31 naar 40 procent.

Dans
Bij de podiumkunsten is de hardste ingreep gedaan bij de dans. Club Guy & Roni uit Groningen – tot nu toe ondersteund door het Fonds Podiumkunsten – krijgt een plek in de BIS ten koste van Scapino Ballet Rotterdam. De commissie noemt de huidige dans-BIS ‘weinig veelzijdig’ en zegt dat de vier huidige groepen (Nationale Ballet, NDT, Introdans en Scapino) zich te weinig van elkaar onderscheiden. ‘Club Guy & Roni is onmiskenbaar een toevoeging aan het dansbestel; ze brengt kleur en vernieuwing.’

Ontwikkelfunctie
Ook bij de nieuwe ‘ontwikkelfunctie’ zijn opvallende keuzes gemaakt. Voor de 15 beschikbare plekken werden 69 aanvragen ingediend. Van de drie productiehuizen die in de huidige periode subsidie kregen als instelling voor talentontwikkeling, blijft alleen De Nieuwe Oost uit Arnhem in de BIS. De aanvragen van het productiehuis van Theater Rotterdam en Frascati uit Amsterdam werden afgewezen. Over de laatste was de Raad wel positief (onder meer over ‘de grote uitstroom van eigenzinnige en autonome makers’), maar gaf de voorkeur aan de plannen van Likeminds uit Amsterdam, Toneelschuur Haarlem en Grand Futura uit Groningen die wel een plek in de BIS krijgen. Korzo uit Den Haag wordt het dansproductiehuis. Orkater komt binnen als muziektheaterinstelling.

WORM krijgt een positief advies voor de ontwikkeling van performance en alternatieve kunstvormen. Urban arts krijgen een stevige vertegenwoordiging, met toekenningen voor Emoves uit Eindhoven, DOX uit Utrecht en HipHopHuis in Rotterdam. MusicalMakers wordt de ontwikkelinstelling voor musicals, ten koste van de aanvraag van M-Lab. De overige plekken binnen de ontwikkelfunctie worden ingenomen door Textiellab/Textielmuseum, BioArt Laboratories, Popwaarts en Tetem.

Festivals
Bij de festivals is ruimte voor vier nieuwe festivals (naast de huidige BIS-instellingen: Holland Festival, Festival Oude Muziek, Nederlandse Dansdagen en Oerol). De Raad kiest voor Noorderzon in Groningen, November Music in ’s Hertogenbosch, Tweetakt in Utrecht en de Operadagen in Rotterdam. Er waren aanvankelijk zeven festivalplekken voorzien, maar de raad adviseert de beschikbare middelen over acht festivals te verdelen. Het Holland Festival verliest daardoor een deel van zijn huidige subsidie. Het subsidiebedrag van Oerol valt lager uit vanwege de inhoudelijke beoordeling van het festival.

Jeugd
Ook in het jeugdtheater zijn er meer plekken te verdelen, maar de raad koos ervoor om niet alle 15 beschikbare plekken in te vullen en adviseert slechts 13 groepen op te nemen. ‘Het lijkt de raad echter geen goed idee om koste wat kost vijftien instellingen aan te wijzen en hen vervolgens allemaal voor een te krap budget te subsidiëren. Hij voorziet met dit scenario grote problemen voor de werkdruk, de betaling, de concurrentiepositie en de output van de sector.’

Jeugddansgezelschappen Aya, De Stilte en SALLY, muziektheatergezelschap Holland Opera en Bonte Hond uit Almere krijgen een plek in de BIS. Maas, die zowel dans als theater voor de jeugd maakt en daarvoor van twee kanten gesubsidieerd werd (vanuit het Fonds voor dans en vanuit de BIS voor theater) wordt volledig de BIS in gebracht, met een flink verhoogd budget van 1,25 miljoen euro. Theatergroep Kwatta moet uit de BIS verdwijnen. ‘Dit gezelschap is de afgelopen periode organisatorisch en financieel door te zwaar weer gegaan.’

Theater
Bij de theatergezelschappen zijn er geen opmerkelijke verschuivingen. Theater Rotterdam moet een nieuw activiteitenplan indienen waarin de visie van de nieuwe artistiek leider Alida Dors uiteen wordt gezet. Haar aanstelling kwam zo laat dat ze slechts beperkte invloed had op het ingediende plan. Ook Het Zuidelijk Toneel moet uitwerken hoe de groep haar eigen signatuur en herkenbaarheid zal verstevigen. Toneelgroep Maastricht wilde groeien naar een groot gezelschap, maar krijgt daar de middelen niet voor.

De nieuwe functie voor ‘Debat en reflectie’ wordt toebedeeld aan De Balie in Amsterdam. De Universiteit van Amsterdam krijgt geld om de theatercollectie te beheren, maar het nieuwe netwerk Podiumkunst.net dat de platformfunctie voor sectorcollecties wil uitoefenen krijgt een ‘nee, tenzij’ advies en moet een nieuw plan indienen.

Nationale Opera & Ballet koos ervoor om één plan in te dienen voor de hele instelling, in plaats van twee aparte plannen voor opera en ballet. Hoewel de raad positief is over de artistieke prestaties voldoet dit plan niet aan de richtlijnen van het ministerie en kreeg de instelling een ‘nee, tenzij’ en moet zij twee nieuwe plannen indienen.

Codes
Voor het eerst waren door het veld zelf opgestelde codes rond goed bestuur, fair practice en diversiteit en inclusie opgenomen in de subsidieregeling. Ze golden zelfs als ‘absolute weigeringsgronden’: aanvragers moesten de codes onderschrijven om in aanmerking te komen voor rijkssubsidie in de periode 2021 – 2024. Bij de praktische invulling van de codes, valt volgens de Raad ‘nog een wereld te winnen’. De code rond goed bestuur is volgens de Raad behoorlijk ‘ingedaald’, maar het creëren van een gezonde arbeidsmarkt blijft voor veel instellingen ‘een worsteling’ en op het gebied van diversiteit en inclusie ‘moet nog een grote inhaalslag worden gemaakt’. De raad adviseert dat alle gehonoreerde instellingen gaan werken met concrete stappenplannen, die over twee jaar opnieuw geëvalueerd worden, zodat ‘voorafgaand aan de aanvraagperiode 2025 – 2028 de codes onvoorwaardelijk en goed door alle BIS-instellingen worden toegepast.’ Wat betreft de invoering van fair pay ziet de Raad het als onvermijdelijk dat niet alleen de sector zich inspant, ‘maar dat ook de politiek haar verantwoordelijkheid neemt’.

Corona
In de inleiding reflecteert de Raad op de beslissing om het BIS-adviestraject ondanks de coronacrisis door te laten gaan. Zij wil daarmee de culturele instellingen ‘houvast bieden in onzekere tijden. De raad vertrouwt op de weerbaarheid en wendbaarheid van de geselecteerde instellingen en verwacht dat zij op basis van hun artistiek- inhoudelijke kwaliteit innovatief kunnen inspelen op de veranderende situatie.’ De Raad adviseert de minister om de instellingen die hun plannen en prestaties moeten aanpassen tot 1 juni 2021 de tijd te geven om daarover bondig te rapporteren.

Op Prinsjesdag maakt de minister haar besluit over toekenning van de subsidies voor de komende vier jaar bekend.

beeld Herman van Bostelen