Op het Gala van het Nederlands theater ontving De Nieuwe Toneelbibliotheek de Prosceniumprijs, voor haar wezenlijke bijdrage achter de schermen. ‘Een grote eer’, aldus de uitgeverij. Voor het dankwoord was echter maar 30 seconden voorzien, waardoor de geschreven speech onuitgesproken bleef.

onuitgesproken dankwoord bij de prosceniumprijs 2023
[omdat we maar 30 seconden kregen…
en dat paste niet]

goedenavond
(het liefst zit ik thuis en maak ik boekjes,
maar voor die boekjes sta ik nu hier
op dit podium
voor jullie
voor ‘het veld’ [blijft een raar woord] en voor alle lieve en goede mensen
die mee hebben geholpen
ons tot inmiddels boekje #780 te krijgen
sta ik hier)
na de prijs van de kritiek in 2016
nu de proceniumprijs in 2023
wat ontzettend goed!

dank jury om ons – en vooral de boekjes –
zo in het zonnetje te zetten
en vooral ook grote dank
toneelschrijvers,
-vertalers
makers
en gezelschappen
in Nederland èn Vlaanderen
dit is een prijs voor ons allemaal

voor iedereen die van toneelteksten houdt
[nieuw of oud],
van toneel
en van boekjes 

die houdt van het samenbrengen
en het doorgeven
en het zo breed mogelijk verspreiden
in afstand
èn in tijd
op papier
èn digitaal
die door uitgave meehelpt aan de bouw
van dit gemeenschappelijke tekstarchief
van deze almaar groeiende collectie
dank 

met fianciele steun van de schrijvers en gezelschappen
– want geen subsidiepotje past ons –
[of wel? laat het ons weten!] zijn we zo ver gekomen
en
met heel veel liefdewerk en papier

wij zijn de nieuwe toneelbibliotheek
connie nijman, de vormgever
mara aronson, onze zakelijke superheld
en ik, ditte pelgrom
gesteund door redacteuren
ricky schouten
vera hoogstad
sonja pauw
dionne hendriks
aletta becker
joris van der meer
franka bauwens
en joanne mensert
en alle andere redacteuren die ons in het verleden hielpen
zonder hen was deze collectie niet zo snel opgebouwd

 dank margreet huizing en anne de loos
die mij vóór mara
kosteloos zakelijk hebben bijgestaan
en niet alleen zakelijk

dank oud bestuur: jeannette, margreet en marijke
nieuw bestuur: sanneke, anne, sylvia en paulien
dank aanstichter ooit: marian boyer
dank mede oprichters:
connie nijman,
sandra tromp meesters
en alexandra koch

dank fransien van der putt
die bezig is met de opbouw van de nieuwe dansbibliotheek
onze zusterorganisatie
geen sinecure
een reuzeklus waar zelfs haar brede schouders
af en toe bijna onder bezwijken

 en dank ook aan de leesclub – clubs inmiddels –
die ‘het toneellezen’ weer een nieuw elan heeft gegeven
wat is er beter en leuker dan groepen makers en schrijvers
die elkaar opzoeken
om samen toneelteksten te lezen
en erover te spreken
die nieuwsgierigheid
en die continuiteit

 en dank ook declaus – dosier van de theaterkrant
die teksten op tekstniveau bespreekt

 dank!

ook al zijn onze boekjes vrolijk gekleurd
de teksten en schrijvers zijn dat nog veel te weinig
vrouwelijke schrijvers, mannelijke schrijvers
en genderneutrale schrijvers
worden in de collectie steeds eerlijker vertegenwoordigd
we zijn er nog niet
maar de richting is goed
net als de vermenging van de schrijvers uit nederland en vlaanderen

maar met schrijvers van kleur is dat nog niet het geval
wat betreft nieuw geschreven werk
en zeker ook
wat betreft ‘vertaald’ werk  [nieuw en oud] vanuit heel de wereld
westers en niet westers
veel
te
spaarzaam
aanwezig

en er is ruimte
ruimte genoeg

voor
zo
veel
meer
andersoortige verhalen
andere vormen
en oude verhalen vanuit nieuwe perspectieven
het maakt de familie die we samen zijn in de collectie alleen maar rijker

het zou waanzinnig zijn
vonden we ergens een pot met geld
(wat dat betreft jammer dat de prijs niet met geld gepaard gaat)
om belangrijke teksten van gekleurde schrijvers
te laten vertalen
en uit te geven
voor iedereen om er kennis van te nemen
en zich te laten inspireren
het zou goed zijn
om ruimte te maken
voor wat nu vaak onzichtbaar is
en daardoor ongekend
en ondergewaardeerd
en te weinig doorgegeven

wat wij
los van die pot met geld
zelf kunnen doen
en al doen
is de grote de kleintjes te laten helpen
(die grote zijn trouwens niet per se de grote gezelschappen
maar vooral veel kleine structureel ondersteunde gezelschappen
die als vanzelfspekend ruimte vrij maken in hun begroting voor uitgaves bij ons)

met genoeg gezelschappen die het volle pond kunnen betalen
voor het maken van een boekje
proberen we uitgaves mogelijk te maken
voor degene die niet altijd genoeg middelen hebben
maar wel mooie en veelbelovende teksten schrijven 

op die manier proberen we ook dat anders ongeziene
zichtbaar te maken en te houden
het beeld van onze kleine boekjes
die overal rondzwerven en herlezen worden
is een andere vorm van duurzaamheid
die we naast het digitale
niet kunnen missen
en niet willen missen, toch?

dank iedereen
dank schrijvers, lezers, publiek en makers
dank jury
grote dank
namens alle boekjes
[ook de toekomstige]

Jury-rapport:

Lange tijd is de Nederlandse theatertekst en de toneelschrijver relatief onzichtbaar geweest in het Nederlandse theaterlandschap. Zowel in het maakproces, als in de presentatie van voorstellingen moest de toneelschrijver vaak zoeken naar diens rol. Gelukkig is hier de laatste jaren beweging in gekomen. Een steeds grotere pluriformiteit van stemmen en taalritmes is op de podia te zien en de waardering van taalkunst -in alle mogelijke vormen – is groeiende.

De nieuwe Toneelbibliotheek werd in 2009 opgericht om het bronmateriaal van deze (Nederlandse en Vlaamse) toneelschrijvers centraal te stellen. Begonnen vanuit een noodzaak bouwen ze gestaag aan een robuust archief van theaterteksten. Met de uitgaves die zij jaarlijks ontwikkelen dragen ze bij aan het ondersteunen van de toneelschrijver in het nu en aan de verspreiding van hedendaagse teksten in de toekomst.

De Toneelbibliotheek maakt een indrukwekkende lijst van theaterteksten en schrijvers toegankelijk. Zij beschouwen de tekst niet als ‘halfproduct’– de tekst is pas ‘af’ als deze op het podium te zien is, maar als een kunstwerk op zichzelf. Beschikbaar voor eenieder die er nieuwsgierig naar is. Hun archief is een viering van actuele verhalen en van alle stijlen, conflicten, plotwendingen en personages die deze verhalen in zich dragen. Een archief dat onmisbaar is in het Nederlandse theaterlandschap en waarmee ook de Nieuwe Toneelbibliotheek zichzelf onmisbaar heeft gemaakt.

Foto: Nichon Glerum