De Oostenrijkse (toneel)schrijver Peter Handke wint de Nobelprijs voor Literatuur 2019. Handke krijgt de onderscheiding van de Zweedse Academie voor zijn ‘invloedrijke werk dat met taalkundige vindingrijkheid de randen en eigenzinnigheden van de menselijke ervaring verkent’. 

Peter Handke (1942, Karinthië) is toneelschrijver, dichter en essayist. De Oostenrijker experimenteert graag met taal en probeert soms de grens tussen realisme en fictie op te heffen.

Beïnvloed door Wittgenstein en diens taalfilosofische werk, verzette de schrijver zich tegen een zogenaamde ‘beschrijvingsdrang’ in de literatuur, die met taal ook een wereldopvatting oplegde aan de mens. Met theater had Handke naar eigen zeggen in eerste instantie maar weinig affiniteit, maar hij kon in het medium wel zijn ideeën kwijt.

Vooral zijn vroege toneelwerk toont een verregaande neiging tot experimenteren met de mogelijkheden van de taal. Zijn eerste toneelstuk Publikumsbeschimpfung (1966) keert de rollen van het theater om: de acteurs beschimpen het publiek, zonder dat er een handeling op de scène plaatsvindt. Kaspar (1968), een op Kaspar Hauser gebaseerd toneelstuk, toont hoe iemand steeds geïndoctrineerd wordt, zoals de anderen te zijn, door voortdurend dezelfde zinnen te herhalen (Kaspar is tevens een woordspeling op ‘Kasperle’, marionet).

In 1973 won Handke al de Georg-Büchner-Preis en in 1987 de Grote Oostenrijkse Staatsprijs. In 2004 werd de schrijver met de Siegfried Unseld Preis geëerd als ‘literaire nomade met een radicale, op poëtische observaties gebaseerde schrijfstijl’.

Het toneelwerk van Handke werd in Nederland geïntroduceerd door Toneelgroep Theater die in 1968 Publikumsbeschimpfung speelde onder de titel Hooggeëerd publiek. Later speelde Theater ook nog Kaspar en De rit over het Bodenmeer. Sindsdien werd zijn werk veel gespeeld in Nederland en Vlaanderen, onder meer door Baal, Maatschappij Discordia, Art & Pro, De Tijd en De Koe. In 2016 opende het Thalia Theater uit Hamburg het Holland Festival met een uitvoering van Die Stunde da wir nichts voneinander wußten, een stuk dat uitsluitend bestaat uit regieaanwijzingen. Voor deze heropvoering had Handke nieuwe situaties geschreven.

Omstreden is Handke zeker ook, onder meer vanwege zijn Servisch-nationalistische uitspraken en veroordeling van de ‘misdadige’ NAVO-interventie in Servië in de jaren negentig.

Zie ook: een registratie van de oeropvoering van Publikumsbeschimpfung staat integraal op Youtube.