Volharding en grondige voorbereiding kunnen een antwoord zijn op de stelselmatige achterstelling van de kunsten tijdens de pandemie door de autoriteiten in het Nederlandse taalgebied. Dat bewijst het Ghent International Festival (GIF), dat dezer dagen debuteert, ondanks een zoveelste last minute afgelasting, in dit geval door de Belgische overheid.

Als één kunstenaar model zou kunnen staan voor wat theatermakers de afgelopen twee jaar hebben moeten dulden, dan is het wel de Belgische danser en choreograaf Mohamed Toukabri. In 2020 zou zijn tweede eigen werk The Power (of) Fragile in première gaan, een duet met zijn moeder, Maimouna Latifa Khamessi. De eerste geplande opening sneuvelde door corona. Fair enough, dat is zovelen overkomen. Maar een tweede, later dat jaar, moest worden afgelast omdat Khamessi geen visum kreeg om van Tunesië naar België te reizen.

‘Haar contract, voor negen weken repetities en negen optredens op vier verschillende locaties, was nochtans getekend’, schreef Toukabri in een open protestbrief. ‘Haar werkvergunning was klaar en haar COVID-19-test was negatief.’ Niettemin was Khamessi’s reis ‘niet essentieel’, zo oordeelde het Belgische ministerie van Buitenlandse Zaken.

‘Niet essentieel?’, wierp Toukabri tegen in zijn brief. ‘Mijn moeder zou zich bij een artistiek team voegen om deel te nemen aan een internationaal artistiek project van 65.000 euro, mét de steun van de Vlaamse overheid en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Een internationaal project in coproductie met de cultuurhuizen Beursschouwburg, Vooruit en Needcompany, met voorstellingen waarvoor kaartjes verkocht waren en waar het publiek naar hunkerde.’

Uit solidariteit publiceerde het Gentse kunstencentrum CAMPO Toukabri’s aanklacht op de eigen website. Samen met vijf andere partners – de Vooruit, NTGent, KOPERGIETERY, Opera Ballet Vlaanderen en S.M.A.K. – had CAMPO in het najaar van 2020 een nieuw internationaal festival willen lanceren met de toepasselijke titel NO(W)WORRIES. Ook dat viel door corona te elfder ure in het water.

Ruim een jaar later kwam het er alsnog. Het Ghent International Festival (GIF) opende op woensdag 12 januari, en duurt nog tot en met zondag 30 januari. Het is de eerste editie van wat een tweejaarlijks evenement moet worden; de tweede staat op de rol voor 2024. Theaterkrant was erbij op vrijdag 21 en zaterdag 22 januari. Onder de makers, programmeurs en toeschouwers uit alle windstreken was de sfeer opgelucht en uitgelaten. Eindelijk weer live theater! Wie had dat nog maar een dikke maand geleden durven hopen! Zelfs de nazit behoorde tot het pakket, zij het een heel korte: in België mogen de cafés tot elf uur ’s avonds openblijven.

Toch was het een dubbeltje op zijn kant. ‘Het leek allemaal goed te komen’, vertelde Matthieu Goeury, artistiek coördinator en programmeur van de Vooruit, samen met CAMPO een van de founding partners van GIF. ‘Totdat de regering op 24 december besloot theaters en festivals alsnog op slot te gooien.’ Koortsachtig begon de festivalorganisatie makers en publiek af te bellen: ‘Sorry, het is weer niet gelukt … ’ Maar drie dagen later vernietigde de Belgische Raad van State het regeringsbesluit. Weer moest de festivalorganisatie smartphones en laptops laten roken: ‘Sorry, maar als je nog zin en tijd hebt … ’

Was het alle moeite wel waard? Kan GIF nog iets toevoegen aan het toch al rijke kunstenaanbod in Gent? ‘O, jazeker!’, aldus Goeury. ‘Juist omdat Gent alles al lijkt te hebben! De wonderschone binnenstad, de universiteit, het rijke uitgaansleven – dat alles maakt het leven hier zó relaxed. Bijna té. We felt things needed shaking up a bit.’

Dat effect hadden de organisatoren vooral willen bereiken met een serie voorstellingen op buitenlocaties, waarin alle Gentse burgers konden participeren. Juist dat speerpunt van hun festival ketste af op de coronarestricties die ook na de uitspraak van de Raad van State van kracht bleven. Mein Gent, een eerbetoon aan de stad en zijn inwoners van Gentenaren Alain Platel en Frank Van Laecke met muziek van Steven Prengels, moest worden uitgesteld: er was onder meer een honderdkoppig koor mee gemoeid. Tot de geannuleerde projecten behoorden verder Disappearing – a passion, een ‘lichtrijk performance concert’ van Tari Doris (geluid), Meri Ekola (licht) en Kid Kokko (tekst, performance en regie), en Moving Self-Portrait van, jawel, wederom Mohamed Toukabri, en de Brusselse straatartiest Eyes-B.

Toukabri en Eyes-B hadden een ‘alternatieve fotoautomaat’ bedacht, die gedurende het festival zou rondreizen door de stad. In plaats van duffe pasfoto’s konden passanten daar hun ‘zelfportret-in-beweging’ laten maken. ‘Benodigdheden: je eigen lichaam, rapmuziek en light painting.’ Noodgedwongen kreeg Moving Self-Portrait een kleinschaliger vervanger in de Photobooth van Thomas Verstraeten. Op steeds wisselende iconische Gentse locaties konden passanten zich gratis laten portretteren voor een geschilderd decor van die omgeving. Ze stonden ervoor in de rij. Ze kregen een kopie op hun emailadres, en konden de ruim duizend foto’s ook bewonderen op een speciaal gecreëerd Instagram-account.

Ondanks alle afgelastingen, en dankzij creatieve compromissen à la Photobooth, bewijst deze eerste editie van GIF wat er mogelijk is, zelfs in deze tijden. Mits je over een lange adem beschikt, en – vooral – bereid bent samen te werken met wat je tot voor kort misschien nog zag als concurrenten. Goeury blikte terug tijdens een ontvangst voor makers, programmeurs en andere theatergekken op het knusse binnenpleintje van gebouw Victoria, het hoofdkwartier van CAMPO, dat een kantoor combineert met een café, een speelzaal en ruimtes voor residencies.

‘Samen met CAMPO experimenteren wij al jaren met festivals’, vertelde Goeury. Zo was er Just A Good Program in 2018. Twee jaar later kregen CAMPO en de Vooruit voor het eerst gezelschap van de huidige vier andere partners. NO(W)WORRIES moest worden afgelast, maar GIF wordt wederom door de zes partners gedragen. En dat zal zo blijven, voorspelt Goeury. ‘Toen ik begon bij de Vooruit, nu tien jaar geleden, was het ieder voor zich hier in Gent. Kristof Blom was net een jaar artistiek directeur van CAMPO. Hij liet zich nog niet zo in zijn kaarten kijken door mij, dat broekie van om de hoek. Het kost tijd om onderling vertrouwen te kweken.’

Wat ook hielp, was de wisseling van de wacht die her en der op gang kwam. Milo Rau werd in 2018 artistiek leider van NTGent, Jan Vandenhouwe twee jaar later bij Opera Ballet Vlaanderen. ‘Nieuwe mensen met een frisse blik, niet gehinderd door oude patronen’, aldus Goeury. ‘En dat is maar goed ook. Samenwerken moet, zeker in deze tijd. Maar het is ook veel fijner opereren zo. Wij delen niet alleen in een vroeg stadium informatie, maar ook onze voorstellingen. Als ik een maker wil halen van wie ik denk dat hij elders beter tot zijn recht komt, dan gun ik hem aan een van de vijf anderen. Omgekeerd doen zij dat ook voor de Vooruit. Dat was vroeger niet gebeurd.’

En zo is GIF nu al de katalysator van een coöperatie die het hele jaar door zal voortduren, voorspelt Goeury, niet alleen tijdens het festival zelf. ‘Workshops, residencies, coproducties, seminars: de zes partners zullen door een blijvend weefsel verbonden raken.’ Het zal slechts een kwestie van tijd zijn voordat zij eindelijk ook een première kunnen realiseren van een nieuw project van Mohamed Toukabri.