Ira Judkovskaja gaat vandaag niet op. Bij het plannen voor haar afscheidsvoorstelling 1000&1 Nacht bij Tryater had zij niet kunnen bedenken dat de speellocatie als gevolg van coronamaatregelen zou verplaatst worden van de voormalige vuilstort in Leeuwarden en later Oerol naar YouTube. In plaats van recensies te publiceren, laat Theaterkrant dagelijks een theatermaker aan het woord die in deze periode in première zou gaan. Judkovskaja: ‘Ik ben niet bezig met afscheid, maar met opnieuw iets uitzoeken.’
‘Voor mijn afscheidsvoorstelling wilde ik iets doen met 1000&1 Nacht, omdat het een ultiem voorbeeld is van verhalen die levens redden. En niet alleen het leven van de persoon die de verhalen vertelt, maar ook van heel het land. De vertellingen zijn een symbool voor de kunstenaar of theatermaker die leeft voor verbeelding en verhalen vertellen. Het zijn verhalen die juist in deze tijd extra betekenis krijgen. Het live aspect is heel belangrijk bij deze voorstelling, het ter plekke met het publiek theater creëren zou heel erg benadrukt worden.’
‘We waren begonnen met de voorbereidingen, maar de repetities zouden vier weken nadat de maatregelen werden afgekondigd beginnen. Uitstellen was geen optie, niet alleen door mijn afscheid. Er stond ook een team van spelers klaar. Samen zijn we via zoom gaan uitzoeken wat we wel konden doen. Uiteindelijk hebben we gekozen voor zes vertellingen, waarvan elke door een ander is herschreven. Zo willen we een verscheidenheid aan stemmen en de rijkdom van het theater te laten zien. Ik wilde er geen eenduidige voorstelling van maken, met een duidelijk standpunt.’
Onderzoek naar vorm en inhoud kenmerkt het werk van Judkovskaja de afgelopen 12,5 jaar. Zo maakte zij naast reguliere producties in 2008 de monsterlocatieproductie 11Stêdetocht, een twaalf uur durende voorstelling door heel Friesland. Twee jaar geleden regisseerde zij de officiële opening van Culturele Hoofdstad Fryslân Leeuwarden op drie verschillende pleinen in de stad en Wereldburgers van de Voorstreek, waarin ze aan de hand van de Verbatim-methode een voorstelling maakte in een winkelpand met de straat als decor. In Doarp Europa onderzocht zij de zin van het leven en het spelen op locatie, dichtbij het leven van alledag, in loodsen van bedrijven en huiskamers.
1000&1 Nacht wordt een digitale reeks van vijf afleveringen op opeenvolgende avonden. ‘Niet alleen omdat drie uur achter een scherm te lang is, maar ook omdat elk verhaal een andere stijl heeft, ook in de vormgeving. Het publiek kan ze los van elkaar bekijken, maar samen vormen ze een raamvertelling. Het betekent wel dat de ontwikkelingsboog tussen Sheherazade en de koning iets lichter zal worden dan in de geplande voorstelling. Je mist die niet als je maar éen aflevering bekijkt, maar je ziet die wel als je ze alle vijf achter elkaar ziet.’
Hoewel de beleving onvergelijkbaar is, zijn enkele aspecten in de uitvoering van het oorspronkelijke concept gebleven. Het artistieke team is onveranderd, het spel is live, de muziek van Beppe Costa is live en daarnaast vormt de senografie zich voor het oog van de webcam. De spelers, verspreid over heel Nederland, spelen thuis vanuit de kamer, de slaapkamer of zelfs de badkamer, in kostuum, met kap en grime, en requisieten.
‘Op één moment samen zijn met de acteurs en het publiek, dat maakt theater. Je voelt het verschil met een registratie. Ik ben ook niet bezig om nu opeens een glad en gelikt internettheater te ontwikkelen. Ik ben sowieso niet van glad en gelikt theater, maar juist dat iedereen speelt vanuit zijn of haar eigen huis benadrukt de kracht van acteurs.’
Het op afstand online werken bleek een uitdaging. ‘Bij het repeteren is er elke dag wel wat. Soms valt het internet uit, soms is er iets grappigs, zoals een kind dat op achtergrond “Ik moet poepen!” roept. Dat creëert een groepsgevoel, maar wat ik wel mis is dat je na een doorloop niet even echt samen met elkaar kunt zijn of juist even met iemand apart praten.’
Ook samen muziek maken via zoom is door de vertraging nagenoeg onmogelijk. ‘Echt op elkaar aansluiten is ook in het acteren niet goed mogelijk, je kan alleen maar op je eigen computernetwerk aansluiten. Maar dat is ook een uitdaging: hoe krijg je het tempogevoel zonder dat je aansluit. Vakmatig is dat heel interessant. Ik merk dat ik me soms net zo onzeker voel als in de eerste jaren na de regieopleiding en iets totaal nieuws doe.’
Het is een totaal ander afscheid dan Judkovskaja zich had voorgesteld. ‘Maar ik wilde nadrukkelijk geen afscheidsvoorstelling maken, verzet me altijd heel erg tegen dingen doen zoals ze altijd gaan, zo heb ik de afgelopen jaren ook theater gemaakt, vaak vanuit een kracht der onwetendheid. Ik ben niet bezig met afscheid, maar met opnieuw iets uitzoeken.’
1000&1 Nacht is vanaf 26 mei drie weken lang te zien. Elke week vijf avonden. Elke avond één aflevering van ruim een half uur. Kaartverkoop via de website van Tryater.
Foto: Florian Cats
