‘Je mag mij activist noemen, als dat ook betekent dat ik de “hearts and minds” van mensen wil veroveren’, sprak Thomas Lamers (filosoof en dramaturg) van Collectief Walden aan het begin van ons gesprek tijdens de uitzending van ‘Radio Futura’ – actieradio over kunst en de wereld – in Frascati. Samen met Joeri Heegstra (studeerde in 2016 af aan de Opleiding Performance, Toneelacademie Maastricht) was hij mijn gast en spraken we over de rol van de kunstenaar in het klimaatvraagstuk. Een onderwerp dat me achtervolgt, sinds kort ook in mijn dromen, en het verkleeft zich aan mijn gesprekken. Ik vraag me dagelijks af hoe het verder moet.

Éen ding is zeker, de klimaatcrisis is hier en nu. En terwijl de meesten van ons ‘cognitief dissonant’ voor zich uit staren, wil Joeri Heegsta dat er schot in de zaak komt; door een dialoog op te voeren en borden te beschrijven. Er staan geen protestslogans op de borden, maar verdeelde perspectieven: De gematigde, de eco-modernist, de hervormer, de guy-die-het-voorzichtig-probeert, de realist, de anarcho-horiontalist en de hopeloze. Zijn voorstelling Opening Statement (die diezelfde avond in Frascati in het kader van het Town Tales-festival speelt) is een ingang tot een gesprek, zonder metaforen of sublieme lichtovergangen. Geen hoopvol einde, maar een ongemakkelijk begin. Moeten we voorstellingen als deze nog spelen in de theaters of juist op de straten?

Thomas doet een pleidooi voor moralisme; want ‘waarom is “moralistisch” een synoniem geworden voor slechte kunst? Waarom mag je als maker niet heel hard zeggen “dit vind ik” of “hier maak ik me ontzettend zorgen over”? Het is een soort hang-over van de jaren 90, dat moralisme betuttelend zou zijn, dat je mensen niet gunt om voor zichzelf na te denken. Ik denk dat we in een fase zijn beland waarin harde of ongemakkelijke statements, die tegen de haren in wrijven, ook onderdeel kunnen en misschien wel moeten zijn van kunst.’

Lamers is onderdeel van Collectief Walden en de aankomende weken spelen zij hun voorstelling (of ‘dienst’ zoals ze het zelf noemen) getiteld: Warmte: Of Hoe Bouw Je een Kathedraal. Met deze voorstelling willen ze de eerste steen leggen van een bouwwerk van duizend jaar. In het decor dat eerder gebouw werd voor Warmte doen ze artistiek onderzoek met hun publiek voor een nieuwe voorstelling Kathedralen. De bedoeling is dat dit een voorstelling wordt voor de eeuwigheid, die elk jaar opnieuw gespeeld zal worden. Een voorstelling die de makers overleeft. Zoals een timmerman die een kathedraal gaat bouwen en weet dat hij nooit het resultaat gaat zien, dat daar vele generaties overheen gaan. Een voorstelling als een terugkerend ritueel waar je ieder jaar opnieuw naartoe kan. ‘De klimaatcrisis is een gegeven dat we niet meer kunnen overzien; daarom gaan we met deze dienst oefenen in de filosofie van het kathedraal-denken.’

‘Rouw’, noemde de Franse socioloog Bruno Latour het in een interview met de Ambassade van de Noordzee, ‘de wereld is in overgangsstemming, een reactie op het einde van het modernisme’. Rouw om alles wat verloren gaat. En dat brengt mij terug bij mijn eigen overpeinzingen over de rol van de kunstenaar. Het stelt me niet gerust, maar het vraagt om een beweging. Van mij, van mijn collega’s, van de gehele sector. Misschien wel een nieuwe fase waarin we het moraliseren niet afschaffen maar aanmoedigen? Waarin we de ‘rouw om de wereld’ een plek geven in de diensten of rituelen die we met kunstwerken kunnen creëren?

Het zou mooi zijn om dit betoog hoopvol te eindigen. Maar door mijn gesprek met Joeri en Thomas wil ik toch iets anders voorstellen: Misschien moeten we eerst ‘ont-hopen’ voor we met elkaar een kathedraal kunnen bouwen. Misschien moeten we onszelf eerst naar onze kamers sturen, om na te denken over waar we mee bezig zijn. Daarna kunnen we samenkomen. Bijvoorbeeld in de Tolhuistuin; om samen met Collectief Walden de eerste steen van de kathedraal te leggen tijdens het Warming Up Festival.

Mara van Nes is theatermaker, programmamaker, moderator en docent. Het Warming Up Festival staat nog tot en met 22 oktober gepland in de Amsterdamse Tolhuistuin. Het is nog niet duidelijk, wat er door kan gaan na de nieuwe coronamaatregelen. Kijk hier voor het hele festivalprogramma.

Foto: Warmte van Collectief Walden.