‘Het moet onze ambitie zijn om teksten te schrijven die niet alleen iets zeggen over de wereld van vandaag, maar die ook iets kunnen betekenen voor de wereld van morgen.’ Daarvoor pleitte dichter en dramaturg Johan Reyniers vandaag in zijn Staat van de Theatertekst op De Dag van de Toneeltekst.

In zijn pleidooi wees Reyniers op twee problemen in de toneelschrijfkunst. Hij mist een gesprek tussen de Vlaamse en de Nederlandse toneelschrijfpraktijk (‘We zijn te eenkennig. Laat Vlamingen en Nederlanders hun schrifturen met elkaar confronteren en kijken hoe ze met het beste uit twee werelden iets kunnen maken dat de huidige praktijk overstijgt.’). Ook ziet hij te weinig tweede ensceneringen van een nieuwe toneeltekst. ‘Ik geloof namelijk dat het gesprek over een tekst maar echt kan plaatsvinden als hij meer dan één keer wordt geënsceneerd.’

Centraal in Reyniers’ betoog stond een pleidooi voor meer herkenbare werkelijkheid op het toneel. Hij zou in toneelteksten graag meer terugzien van ‘de werkelijkheid waarin wij leven. Waar we geen vat op krijgen. Die ons bepaalt. Die ons in haar greep houdt. Die ons moedeloos maakt.’ Hij doelde daarmee niet op de eigen kleine realiteit van de schrijver, maar een overstijgende grotere werkelijkheid van waaruit we vervolgens van buiten naar binnen iets kunnen zeggen over onszelf. Nu merkt hij vooral een tegenovergestelde tendens op: ‘Jonge Nederlanders van rond de dertig schrijven opvallend vaak boeken over de problemen van jonge Nederlanders van rond de dertig. Daar is op zich niets mis mee. Maar problemen worden pas echt interessant als ze de eigen tijd en plaats overstijgen. Als ze de confrontatie met de wereld aangaan.’

Als auteurs meer werkelijkheid opnemen in hun teksten, kunnen ze volgens Reyniers ook de werkelijkheid gaan beinvloeden. ‘Kunst verandert de wereld wel degelijk.’  Kijk naar de antieke tragedies, zei hij. ‘Ik ben er tweehonderd procent van overtuigd dat zij de wereld waarin wij leven mee hebben vormgegeven. (…) De manier waarop we denken en praten over onze gevoelens, hoe we ze uiten: dat is allemaal door vierentwintig eeuwen toneel mee gevormd. Als toneelmakers zijn wij de erfgenamen van de antieke tragedie. Toneelschrijvers, jullie hoeven niet bescheiden te zijn!’

Lees hier de volledige Staat van de Theatertekst 2016.

Johan Reyniers is onder meer hoofd dramaturgie bij Toneelgroep Amsterdam en dichter. De Staat van de Theatertekst sprak hij uit op eigen titel, op vraag van De Tekstsmederij. De Dag van de Toneeltekst is een jaarlijkse samenwerking tussen De Tekstsmederij, het Nederlands Theater Festival en het Prins Bernhard Cultuurfonds.