Sinds 15 december zijn alle theaters in verband met de coronamaatregelen opnieuw gesloten voor publiek. Repeteren mag nog wel, maar in plaats van te gaan try-outen en in première te gaan, gaat een voorstelling nu vanuit de repetitieruimte rechtstreeks ‘de ijskast’ in. Regisseur Casper Vandeputte: ‘Het scheelde niet veel of het bedrijf Casper Vandeputte theatermaker was tijdelijk op slot gegaan.’

Oké, eigenlijk heeft Het Experiment van HNTjong – gelukkig – maar een kleine week in de ijskast gestaan. Sinds vorige week speelt de voorstelling weer, zij het alleen voor middelbare scholieren, die sinds kort weer fysiek onderwijs mogen volgen. De vrije voorstellingen worden voorlopig per week geannuleerd. Een semi-ijskastgeval, dus.

Eind december begon Casper Vandeputte met zijn team aan de repetities van Het Experiment. Een week daarvoor kondigde Rutte de nieuwe lockdown af, waarvan het aanvankelijk de bedoeling was dat die half januari weer voorbij zou zijn. ‘Omdat ook de kinderopvang sloot, werd ik ineens deels afhankelijk van ouders en schoonouders. Uiteindelijk nam ik elke week 1 van mijn 2 kinderen mee naar het repetitielokaal.’ Nee, dat heeft niet geleid tot referenties aan lego of poedermelk in de voorstelling, zegt Vandeputte desgevraagd. ‘Maar het hielp me wel om enigszins “onthecht” naar de voorstelling te kunnen kijken.’

Onthecht kijken?
‘Je hebt twee modi in het regisseren. Je moet een stuk leven inblazen, daarvoor moet je acteurs kunnen inspireren. Maar er zijn ook momenten waarop je simpelweg alleen maar moet kijken. En hoe beter je dan als een reguliere toeschouwer kijkt, hoe beter dat voor de voorstelling is. Ik bleek toch anders naar een scène te kijken met een baby op schoot. Dat was op de momenten dat ik de spelers wilde inspireren soms afleidend, maar als je terug moet leunen en afstand wil nemen hielp het me wel.’

Hebben de coronaprotocollen nog meer invloed gehad op het repeteren?
‘Vooral vanwege de vrees om mijn ouders te besmetten, heb ik me die twee maanden bijna volledig teruggetrokken op de achterste rij van de tribune. De spelers hadden onderling wel contact. Op een gegeven moment heb ik zo’n FFP2 masker aangeschaft, daarmee heb ik het wel twee keer aangedurfd om de speelvloer op te komen.

‘Ik merkte wel een afstand tot de groep, maar vooral ook omdat ik zoveel moest organiseren, zoals met mijn kinderen. Als ik binnenkwam, was de regie-assistent vaak al met de spelers bezig met een tekstrepetitie. Dat is hoe opera wordt gemaakt. Ik voelde me voor het eerst niet meer one of the guys, maar veel meer de chef. Dat was soms wennen.’

Lange tijd was het onzeker of, en voor wie, de voorstelling gespeeld zou worden. Hebben jullie het daar onderling veel over gehad?
‘Het is er wekelijks even kort over gegaan. De voorstelling gaat over groepsgedrag en demagogie: de eindfase van Trumps presidentsschap drukte een grotere stempel op het geheel dan de gesprekken over corona. In week vier moet je er trouwens sowieso niet aan denken dat er publiek komt, wel of geen corona. In de laatste fase groeide wel de behoefte om het aan publiek te laten zien. Toen hebben we ons bewust moeten inbeelden dat er tweehonderd jongeren in de zaal zouden komen te zitten.

‘Corona is een realiteit geworden waar niet zo heel veel meer over gesproken hoeft te worden. Dat lees ik ook terug in de verhalen van andere makers: iedereen zit inmiddels in de tweede of derde keer dat je met deze onzekerheid een voorstelling aan het maken bent.’

Hoe blik je vooruit op komend seizoen?
‘Ik kan me voorstellen dat er uit deze periode een soort backlash komt in energie en creativiteit. We moeten niet onderschatten op wat voor reserves we nu voortdurend oplossingen aan het bedenken zijn. Volgens mij krijgen veel mensen – productieleiders, technici – later pas echt door hoe vermoeid ze zijn. Ik denk dat die koelkast, die nu zo vol staat met voorstellingen, volgend jaar dankbaar ingezet kan worden als mensen uitvallen.

‘Een van de voorstellen aan het ministerie in het plan Creative New Deal is om het huidige Kunstenplan te verlengen. Dat vond ik een scherp voorstel: de plannen die er voor deze periode lagen echt maken en dat goed doen, in plaats van dat dit hele Kunstenplan volledig besmet is door de uitloop van de quarantaine en het uit de koelkast halen van oude voorstellingen.’

Je noemde net technici en productieleiders als voorbeeld van mensen die op hun tandvlees lopen. Maar hoe zit dat bij jou?
‘Als regisseur ben je de kapitein op het schip die de bemanning ergens doorheen aan het loodsen is. Dan heb ik nu twee keer gedaan tijdens de coronacrisis, en die onzekerheid vraagt veel van die kapiteinskrachten, terwijl je eigenlijk probeert jezelf te ontwikkelen en te ontstijgen.

‘Ik weet wel dat Het Experiment mijn laatste coronaregie was. Ik ga dit niet nog een keer doen. Ik heb als maker iets van dialoog en reflectie nodig met publiek. Volgend jaar staat er bij Theater Utrecht iets gepland dat een vergelijkbare opzet heeft als de voorstelling Quake, die ik dit najaar maakte. Daarvan denk ik: ik zou wel heel graag willen zien hoe Quake valt bij een groot publiek, voordat ik daar op door kan gaan.’

Is er het afgelopen jaar een moment geweest dat je dacht: ik stop met produceren?
‘Toen er nog geen vaccin was en er een bepaalde uitzichtloosheid over de crisis hing, heb ik daar wel serieus over nagedacht. Ik heb al mijn opdrachtgevers gemaild en gevraagd naar de garanties die ze me konden bieden over het komende jaar. Aan de hand daarvan heb ik besloten om door te gaan. Anders was het bedrijf Casper Vandeputte theatermaker tijdelijk op slot gegaan.

En dan?
‘Dan had ik me misschien laten omscholen naar een zorg- of onderwijsfunctie, waar nu veel vraag naar is, en dan had ik dat een jaar of drie gedaan. Dat was een reële gedachte en ik vond het een prettig idee.’

Opgelucht dat het toch niet nodig was?
‘Dat wel. Los van alle onzekerheden vond ik deze lockdown ergens ook echt een eitje: ik ging dagelijks repeteren, heb elke dag iets beleefd en was steeds in contact met andere mensen. Theatermaken is moeilijk, maar ook het leukste was er is. Dus ja, ik ben blij dat het niet hoefde.’

Het Experiment van HTNjong speelt sinds maart voor middelbareschoolklassen. De vrije voorstellingen staan in afwachting van eventuele versoepelingen in de ijskast. Klik hier voor meer informatie en (indien beschikbaar) actuele speeldata. Foto: Bas de Brouwer.