Op initiatief van Ensemble Nieuwe Theaterwerkers (ENT) gingen studenten en docenten van alle theateropleidingen tijdens Festival Cement in gesprek over diversiteit en inclusie. Hoe gaan we van incidentele gesprekken over diversiteit en inclusie naar een school waarin dit institutioneel is ingebed?
Op zondag 26 maart vond tijdens Festival Cement de tweede Talk van ENT plaats: Working Apart Together. Studenten en docenten van alle theateropleidingen in Nederland gingen met elkaar in gesprek over diversiteit en inclusie. Waar in de eerste bijeenkomst in november de nadruk lag op het delen van lived experiences ging het ditmaal vooral over de volgende stap: hoe vertaal je deze vaak vervelende ervaringen naar aanpassingen in beleid? Met andere woorden: hoe gaan we van incidentele gesprekken over diversiteit en inclusie naar een school waarin dit institutioneel is ingebed?
Om deze vraag aan den lijve te ondervinden vond er ’s ochtends een workshop plaats, gegeven door ECHO (Expertise Centrum Diversiteitsbeleid). Tijdens die workshop kregen de studenten de kans om zich te verplaatsen in de rol een managementteam op een theaterschool. Op deze manier werden twee casussen behandeld, door twee verschillenden teams. Zij bespraken hoe je als school een actieve studentenorganisatie optuigt en hoe je een inclusief curriculum vormgeeft.
Tijdens deze gesprekken ondervonden de studenten de moeilijkheden waar de échte managementteams van theaterscholen dagelijks mee worstelen. Soms lijkt het vanuit de student klip en klaar wat er gedaan moet worden, maar als je in de schoenen van de school staat, blijken zaken toch complexer. Geef je als school bijvoorbeeld eerst een nieuw curriculum vorm en bied je dit daarna bij de studenten aan, of vraag je eerst input aan de studenten en ga je daarna aan de slag met hun ideeën? In het eerste geval betrek je de studenten misschien niet genoeg, maar in het tweede geval leg je wellicht te veel verantwoordelijkheid bij hen. Een van de uitkomsten was dan ook een middenweg: ontwerp een vak over diversiteit en inclusie dat verplicht onderdeel is van het curriculum, maar waar studenten niet noodzakelijkerwijs hoeven bij te dragen aan de vormgeving ervan.
Het was mooi om te zien dat studenten na het rollenspel meer begrip hadden voor de reacties van de medewerkers. Voor de medewerkers was het aan de andere kant ook inspirerend om studenten op de stoel van beleidsmaker te zien. Een van de ideeën die meteen ontstond was om met een clubje studenten de vergaderingen van Netwerk Theater (het verbond van de vier grote theaterscholen) bij te wonen.
Na de lunch kon iedereen luisteren naar een talkshow onder leiding van Danny Soekarnsingh, die ook de eerste ENT-Talk had gemodereerd. Aan tafel zaten Amira Al Rawi, Devika Partiman, Sem Abelskamp, Aidan Okashi, Rob Ligthert en Selm Wenselaers.
Het eerste gedeelte van het gesprek ging over de vraag: hoe vinden studenten en instituties elkaar? Hoe schep je een gedeelde tussenruimte waarin je elkaar begrijpt? Tijdens dit eerste deel lieten alle tafelgasten horen hoe zij hier over denken en wat er nodig is om die gedeelde ruimte te bereiken. Rob Ligthert vatte het mooi samen: ‘Het is belangrijk dat we een kritische massa organiseren in het levend organisme dat onderwijs is. Het moet een democratisch proces zijn waarin “waar een wil is, is een weg” een gecondenseerde wijsheid is.’
Herkenden de studenten aan tafel deze intentie? Sem Abelskamp: ‘Ik merkte vooral dat ik op het begin van mijn opleiding mezelf heel erg vastzette omdat ik veel verantwoordelijkheid voelde anderen te representeren. Maar je moet kunnen vertrouwen dat je welkom bent. Dan kan je dichtbij jezelf blijven.’ Okashi sluit zich daarbij aan: ‘Ik hoorde weleens dat ik mensen heb geïntimideerd met mijn wokeheid. Later zeiden mensen ook dat ze er veel van geleerd hebben en zich bewuster werden van zichzelf en anderen. Er zijn veel verschillende waarheden en perspectieven, maar dat betekent niet dat jouw ervaring niet valide is.’
Ligthert: ‘We moeten elkaar dingen laten vertellen. Er moet een synergie zijn tussen het onderwijs en de studenten. Wij, het onderwijs, moeten onze onderwijsvisie belichamen. Er zit veertig jaar tussen mij en de studenten, dus ik moet me verplaatsen in de student, verziend zijn. Dan kan je groeien. Voor die groei is veiligheid een harde voorwaarde, want tijdens het groeien worden we zacht, gooien we een pantser af. Dan zijn we kwetsbaar. In de tussenruimte tussen onderwijs en student moeten wij elkaar ontmoeten.’
Een glimp van die tussenruimte verscheen aan tafel. Na de woorden van de studenten en Ligthert steeg er een hoopvol en instemmend applaus op vanuit de zaal. Ik denk dat het een teken was dat er wel degelijk meters gemaakt worden op het gebied van diversiteit en inclusie. Maar het is ook nog kwetsbaar. Dat voelde Okashi ook. ‘Je voelt dat er nu spanning heerst, maar dat is ook goed. Het laat zien dat er een collectieve noodzaak is. Bewaar dat ongemak. Koester die energie.’
Sebbe Poll studeert Writing for Performance aan de HKU. Op 7 en 8 mei organiseert ENT het volgende evenement: het eerste Congres, met het thema ‘samenscholing’. Info: ensemblenieuwetheaterwerkers.nl. Foto: Just van Bommel
