Theaterkrant onderzoekt de staat van de Nederlandse musical, na ruim een jaar corona. De komende weken spreken we met uiteenlopende medewerkers, van acteurs tot producenten en technici. De conclusies verschijnen na de zomer in Theaterkrant Magazine. Deze week: de zzp’ers.

Technici, grimeurs, kleedsters, decorbouwers, alle zelfstandigen in de musicalsector zaten vanaf het sluiten van de theaters in een klap zonder werk. Hoe hou je je hoofd boven water als al je opdrachten wegvallen als zzp’er? Lichttechnicus William Kenter en decorbouwer Martin Determann moesten zich noodgedwongen richten op andere klussen.

Speelgoed en meubels
‘Ik zou op 12 maart 2020 beginnen bij de musical Hello Dolly van MediaLane. Die eerste dag was gelijk ook mijn laatste dag’, zegt lichttechnicus William Kenter. Vanaf dat moment vervielen al zijn klussen. Het sluiten van de theaters had gelijk impact op alle zelfstandigen in de sector. ‘Als zzp’er heb je dan nergens recht op’, aldus Kenter. Zijn opdrachtgevers gingen verschillend om met de situatie. Bij de een kreeg hij alle dagen die nog stonden uitbetaald, maar bij de ander werd gesproken van overmacht. ‘In de contracten die ik nu teken staat ook nadrukkelijk vermeld dat opdrachtgevers niet verplicht zijn tot uitbetaling als werk vervalt door zo’n overheidsbeslissing.’ Om rond te kunnen komen moest Kenter zich in het afgelopen jaar op ander werk richten. ‘Ik ben gaan werken in een speelgoedfabriek.’

Bij decorbouwer Martin Determann vielen ook alle opdrachten voor de theatersector in één klap weg. ‘Als eenpitter binnen de cultuur heb je natuurlijk een probleem, dan ben je het allemaal kwijt.’ Waar hij normaal met zijn bedrijf Hét Decoratelier onder andere werkt aan producties van De Graaf en Cornelissen, richtte hij zich in het afgelopen jaar op veel andere projecten. ‘We hebben meubels gemaakt en aanpassingen gedaan in het Zuidplein Theater. Voor de crisis deden we ook al andere projecten, maar nu heeft dat ons overeind gehouden. Als we het alleen van de theatersector hadden moeten hebben, dan hadden we niet bestaan.’

Het werken voor verschillende sectoren als decorbouwer is erg gangbaar. ‘Ik weet dat de collega’s om me heen daarom op zich ook wel werk hebben. De kleinere bedrijfjes zijn de bouw of de interieurkant opgegaan.’ Maar Determann wil zich zo snel mogelijk weer op het theater richten. ‘Mijn hart ligt daar, ik mis het enorm om een bijdrage te kunnen leveren aan een voorstelling.’

Dat hij het afgelopen jaar veel ander werk moest doen, kon volgens Determann niet anders. ‘We hebben geen financiële ondersteuning gekregen. We hebben het alsnog gered door veel ander werk te doen, voorzichtig te zijn met investeringen en verder heel hard te werken.’ Kenter kon als zzp’er wel aanspraak maken op ondersteuning door de Tozo-regeling voor zelfstandigen. Al bleek daar een enorme kanttekening aan te zitten. ‘Het leek een soort kleine compensatie, maar ik ben er nu met mijn partner achter gekomen dat de Tozo bij ons als inkomen wordt gerekend bij de inkomstenbelasting. Daardoor kwam mijn vriendin in een hogere schaal bij de belastingdienst. Daar lopen meer technici tegenaan, dat ze nog een rekening krijgen voor de Tozo.’

Tekort aan technici
Volgens Kenter is er een duidelijk verschil te zien tussen de hoeveelheid werk voor geluidstechnici en licht- en decortechnici gedurende de crisis. ‘Geluidstechnici konden snel door bij het livestreamgedeelte. Maar lichttechnici hebben het zwaar, voor zo’n livestream zetten ze gewoon wat lampen aan.’ Kenter ziet dat veel van zijn collega’s daarom andere werkzaamheden zijn gaan doen. ‘Ik denk dat er in plaats van een overschot aan technici wat er was, nu een tekort zal zijn.’ Voor het komende seizoen komen er voor Kenter zelf steeds meer opdrachten binnen, dat zorgt voor veel dubbele boekingen. ‘Daar zitten ik en collega’s wel mee, hoe gaan we dat doen? Onze agenda loopt vol en we nemen alles aan. We zien wel wat er doorgaat, maar dat betekent wel dat er een back-up moet komen.’

Ondanks dat er dus veel werk zal zijn voor technici, vermoedt Kenter dat door de crisis de budgetten van producenten zullen verlagen. Hij verwacht dat dat misschien invloed gaat hebben op de inkomens van zzp’ers in de theatersector. ‘Er is vrees bij mij en collega’s dat sommige producenten hierdoor nu eerder zullen inzetten op stagiaires omdat dat goedkoper is dan een volwaardige technicus. Al zal dit voor sommige producenten ook overmacht zijn door het tekort aan technici.’

Ook Determann ziet de effecten van de crisis op de budgetten van producenten. ‘Omzet-technisch gaat dit wel invloed hebben op mijn werk. Er is altijd te weinig geld bij voorstellingen maar zeker na de crisis zullen de commerciële partijen toch een stuk van hun verlies op de een of andere manier terug moeten krijgen.’ Het valt hem op dat opdrachtgevers steeds meer doen om het goedkoopste decor te krijgen. ‘Ze spelen partijen tegen elkaar uit. Als iets bijvoorbeeld 25 kost, dan wordt er gezegd: maar bij Pietje kost het 23. Wil jij het ook voor 23 doen? Er wordt nog steeds behoorlijk uitgeknepen. Terwijl producenten zich moeten realiseren dat wij als decorbouwers ook moeten herstellen’, aldus Determann. Het onderste uit de kan willen halen speelde volgens hem altijd al, maar hij verwacht dat dat door de coronacrisis wordt versterkt. ‘In eerste instantie worden er nu minder producties gemaakt en is er dus een overaanbod aan theatermensen. Die willen allemaal heel graag en de opdrachtgever kan daar uiteindelijk flink aan verdienen. Dat is gewoon marktwerking maar er zou meer besef moeten komen dat we met z’n allen in deze crisis zitten. Dat er niet wordt geprobeerd om ten koste van anderen je eigen verlies beet te pakken.’

Foto: Hét Decoratelier van Martin Determann