Theaterkrant onderzoekt de staat van de Nederlandse musical, na ruim een jaar corona. De komende weken spreken we met uiteenlopende medewerkers, van acteurs tot producenten en technici. De conclusies verschijnen na de zomer in Theaterkrant Magazine. Deze week: de opleidingen.

Geannuleerde stages, filmopdrachten in plaats van voorstellingen en zangles via Zoom. Studenten musical- en muziektheater zagen hun hele studie gedurende de coronacrisis veranderen. Hoe bereid je nieuwe makers goed voor op het vak als alles stilligt? Fontys Tilburg en Codarts Rotterdam spreken van een complexe situatie.

Niet alleen de theaters moesten plotseling hun deuren sluiten tijdens de eerste lockdown. Ook het hoger onderwijs ging volledig op slot. De musical- en muziektheateropleidingen voelden die eerste klap direct toen alle fysieke lessen kwamen te vervallen. ‘Dat zorgde wel voor kopzorgen’, aldus Leen Cogghe, studieleider van de Fontys Academie voor Muziek- en Musicaltheater in Tilburg. ‘We zitten met veel praktijkonderwijs en je weet dat het niveau van mensen achteruitgaat als ze niet echt goed kunnen oefenen.’ Ook Leo van der Plas, coördinator van de opleiding Muziektheater aan Codarts Rotterdam, benoemt de noodzaak van fysiek onderwijs. ‘In het begin gaven we vooral online lessen, maar de spel-, zang- en danslessen moeten eigenlijk fysiek gegeven worden.’

Sinds het academiejaar ’20-’21 zijn de regels rond praktijklessen versoepeld en kunnen de opleidingen vrijwel alle lessen weer oppakken. Doordat de lessen in het afgelopen jaar meer online plaatsvonden en veel projecten werden verschoven, werd de zelfwerkzaamheid van studenten erg vergroot volgens Van der Plas. ‘Ze leerden eigenlijk heel goed zelf te werken. Sommigen liepen vast, maar anderen gingen juist met sprongen vooruit.’

Waar veel voorstellingen dit jaar veranderden in livestreams, wijzigden opdrachten op de opleidingen ook in filmprojecten. Cogghe verwacht dat het filmen een nieuwe vaardigheid wordt waar ze studenten op moeten voorbereiden. ‘Wat in elk geval belangrijk wordt is het online auditeren. Maar ook samenwerkingen op afstand, waarbij een deel van het creatieve proces op lange afstand online zal plaatsvinden.’

Ondernemerschap
Door de crisis wordt ook het belang van ondernemerschap zichtbaar. ‘Diegenen die zien wat er wel kan zijn de mensen die het goed doen tijdens de crisis’, aldus Cogghe. ‘Wij gaan nu ook meer de focus op ondernemerschap leggen.’ Ook Van der Plas benoemt het belang van het meegeven van autonoom en onafhankelijk denken. ‘Je moet je niet te afhankelijk opstellen, want er kan dus van alles gebeuren.’

Toch blijven studenten, met name op het gebied van praktijkervaring, afhankelijk van het werkveld. ‘Veel van de stages zijn verzet naar het volgende seizoen of gewoon geannuleerd. Daardoor zijn er een aantal studenten die nu niet kunnen afstuderen’, aldus Cogghe. Daarnaast ziet ze dat het missen van die praktijkervaring invloed heeft op het zelfvertrouwen van studenten. ‘Je merkt wel dat de studenten die nu geen stage hebben, toch wel onzekerder worden. Ze hebben nu minder kansen om zich te tonen. Je moet gewoon kunnen performen om dat vertrouwen niet kwijt te raken.’

Ook alle stages van de muziektheater-studenten aan Codarts vervielen. ‘Voor de zomer werd alles afgezegd, toen ben ik gaan rondbellen om toch iets te zoeken voor die studenten. Zo ben ik uiteindelijk in contact gekomen met het Wilminktheater in Enschede’, zegt Van der Plas. Daar gingen de acht vierdejaarsstudenten samen in quarantaine om aan twee voorstellingen te werken. ‘Ze hebben daar met het Orkest van het Oosten, regisseur Jasper Verheugd en acteur Bruun Kuijt mooie projecten gedaan. Uiteindelijk is daar ook nog een heel mooi samenwerkingsverband met het Wilminktheater uitgekomen.’

Kiezen voor je dromen
De crisis lijkt in ieder geval geen invloed te hebben op het aantal studenten dat een musicalopleiding wil volgen. ‘Er zijn niet minder auditanten dan normaal’, aldus Cogghe. Bij Codarts kwamen dit jaar zelfs meer aanmeldingen binnen. ‘Wellicht doordat we meer zichtbaar aan het worden zijn. Maar bij navraag gaven auditanten ook aan juist nu te willen kiezen voor hun dromen, gezien het feit hoe relatief alles is. Verrassend en verfrissend eigenlijk, dat het jonge mensen juist inspireert’, aldus Van der Plas.

Daarnaast verwacht Cogghe dat studenten niet zullen afhaken tijdens hun studie. ‘Dat hebben we eigenlijk nooit, omdat we een hele zware selectieprocedure hebben.’ Al ziet ze wel dat afstudeerders en alumni nu tijdelijk ander werk doen. ‘Een van onze alumni is nu bijvoorbeeld verpleger, dat is ook logisch. Er moet toch brood op de plank komen.’ Ook Van der Plas krijgt berichten van oud-studenten die voorlopig ander werk zullen doen. ‘Ik verwacht dat meer mensen zich zullen laten omscholen. Er is gewoon niet zoveel werk. Het is een complexe situatie voor studenten, anderen die al langer in het vak zitten zijn ook al een tijd werkloos.’

Toch zien de opleidingen dat er ook studenten zijn die wel werk vinden. Dat heeft volgens Cogghe onder andere te maken met de brede opleiding die studenten musical- en muziektheater krijgen. ‘Ze kunnen op allerlei gebieden aan de slag, bijvoorbeeld in nasynchronisatie, lesgeven en coachen.’ Het belangrijkste blijft daarbij dat studenten eigen initiatief nemen denkt Van der Plas. ‘Een aantal is al heel actief bezig om zelf projecten op te zetten. Een aantal studenten heeft toch weer wat werk omdat we ze stimuleren om als ondernemer te denken.’

Ondanks het constant schakelen in werkvormen en lessen, leverde de crisis tot nu toe ook nieuwe mogelijkheden op. ‘Corona is niet alleen negatief geweest, het confronteert ons er als opleiding ook wel mee dat we studenten op andere dingen voor moeten bereiden’, aldus Cogghe. Ook Codarts kreeg nieuwe inzichten door het afgelopen jaar wat betreft de invulling van hun onderwijs. ‘Het gaf ons de verplichting om na te denken over hoe nodig wij zijn als opleiding en docenten. In het verleden waren we ontzettend veel van tevoren aan het plannen. Wat het doel per project moet zijn, wat de leerdoelen zijn. Dit jaar mochten we dat voor een deel loslaten, waardoor ook studenten konden meedenken. Dat heeft supermooie projecten opgeleverd’, zegt Van der Plas.

Foto: studenten van Codarts Rotterdam