Afgelopen donderdag ging, tegelijkertijd met het Theaterfestival, het Amsterdamse Fringe Festival weer van start. Onder leiding van kersverse festivaldirecteur Aukje Verhoog presenteert Fringe 2017 meer dan 80 verschillende werken en events in 11 dagen. Theaterkrant.nl stuurt Marijn Lems de komende dagen op pad om zo veel mogelijk van het festival mee te maken.

Het kwaad
Een monster uit de recente geschiedenis tot leven wekken: het is een risicovolle onderneming. Je moet jezelf scherp kunnen bevragen: waar komt mijn fascinatie voor een massamoordenaar vandaan? En wat kan ik als kunstenaar aan het begrip over zijn persoon of zijn daden toevoegen?

Regisseur Jelle van der Meulen verslikt zich er in Breivik behoorlijk in. Als acteerprestatie is zijn performance zeer geslaagd: speler Alex Molenaar weet het kille intellectuele narcisme van de massamoordenaar goed te vangen. Door middel van een zendmicrofoon en de koptelefoon die je als toeschouwer hebt ontvangen probeert hij als een ongenode gast je geest in te kruipen. De vraag is echter: waarom moeten we hiernaar kijken? Van der Meulen liet in interviews optekenen dat hij vooral geboeid was door de vraag waarom Breivik tot zijn daden kwam, maar in de voorstelling doet hij geen enkele poging hier een antwoord op te formuleren: hij toont de terrorist als hij al lang geradicaliseerd is en lepelt alleen maar de ideeën op die de terrorist in zijn manifest heeft omschreven. Door daar een dreigend muziekje onder te zetten creëer je nog geen gelaagdheid.

Van der Meulen legt vooral een banale fascinatie voor het kwaad aan de dag, wat nog het meeste blijkt uit zijn smakeloze keuze om ook de schietpartij op Utøya zelf in zijn voorstelling te verwerken. Zo wordt Breivik puur exploitatietheater waar je met een beetje een vies gevoel weer naar buiten loopt.

Kwajongensachtige chemie
Gelukkig is het vederlichte The Karamazovs van Brecht Hermans het perfecte antidotum. Samen met cellist Pau Marques i Oleo brengt hij het beroemde werk van Dosotjevski in feuilletonvorm – iedere dag op het Fringe is er een nieuwe aflevering, inclusief een ‘previously on’ en, na enig aandringen, een ‘on the next episode’. En o ja, alle rollen worden door het publiek zelf gespeeld.

Eigenlijk is The Karamazovs dus een tekstlezing met matige amateurspelers (met als dieptepunt van de avond ikzelf. Grappen over dat alle recensenten mislukte kunstenaars zijn graag in de comments). Hermans toont zich echter een zeer geestige showmaster die van zelfs de meest miserabele acteerprestatie nog een feestje weet te maken. Hij en Marques i Oleo, die ook af en toe een rol voor zijn rekening neemt, hebben een kwajongensachtige chemie die buitengewoon aanstekelijk werkt.

Aantrekkelijke popdiva
Over buitengewoon aanstekelijk gesproken: in de Brakke Grond maak ik vervolgens de fantastische lecture performance Don´t worry be Yoncé van Pony Camp mee. De twee wervelende performers, Stephanie van Batum en Stacyian Jackson, geven het publiek in tien stappen een cursus in ‘how to be Beyoncé’, van makkelijk (‘verander je naam’) naar moeilijk (‘you have to be married to Jay-Z’). Onderweg leggen ze alle aspecten van Beyoncé gedetailleerd uit, en vinden daarin een intelligente balans tussen de waarachtig emancipatoire elementen van haar versie van superstardom en de lastige contradicties tussen bijvoorbeeld haar feminisme en het feit dat Beyoncé net zo goed een commercieel merk als een persoon is.

Bovendien slagen Van Batum en Jackson er moeiteloos in het charisma en de fierceness van Beyoncé te belichamen en eet het publiek binnen de kortste keren uit hun hand. Don´t worry be Yoncé is een wervelwind van een performance die een zeer slim spel speelt met de bijna onweerstaanbare aantrekkingskracht van de grootste popdiva ter wereld, en onze bijna primaire behoefte om ons daaraan over te geven.

Verlatingsansgt
Dorien van Gent stelt in Papa was a Rolling Stone de bevrediging van een goede muziekperformance juist heel lang uit. Terwijl haar band de openingsriffs van het titelnummer al heeft ingezet moet ze nog opkomen; als ze uiteindelijk acte de présence geeft lijkt ze niet helemaal op haar gemak. In fragmentarische scènes waarin ze verschillende personages neerzet ontvouwt zich vervolgens een vertelling over door je vader verlaten worden, en hoe dat op de psyche van een persoon doorwerkt.

Papa was a Rolling Stone is een prettig gebalde performance: Van Gent werkt het thema in nauwelijks een half uurtje op theatraal gelaagde wijze uit, waarbij de band de hele tijd de muziek van The Temptations blijft doorspelen. De verlossende vocale inzet van het nummer functioneert als catharsis voor Van Gents verlatingsangst, die de hele voorstelling lang als een schaduw over de scènes hangt. Papa was a Rolling Stone is een bijzonder mooie, persoonlijke mix tussen kleinkunst en muziekoptreden.

Foto Papa was a Rolling Stone – Dorien van Gent: Annelies Verhelst