Hoe schrijf je een theatertekst, zodat het publiek die ene goede grap doorheeft? Hoe houd je nerveuze spelers vlak voor de première in bedwang? Wat is het verschil tussen werken voor theater en film? En wat doen de kevers onder het gras? (meer…)
Voor zover bekend heeft Heinz Polzer/Drs. P geen kinderen nagelaten. Wel is er sprake van een voortzetting van zijn taalstamboom met kinderen in diverse leeftijdsgroepen. We kennen de enigszins bejaarde kinderschare onder aanvoering van Ivo de Wijs, vervolgens is er een groep vijftigers met Kees Torn en Frank van Pamelen, daaronder hebben we dertigers als Katinka Polderman en Jan Beuving, en ten slotte ontpopt Ringo Maurer zich als het achterkleinkind van Drs. P. Vrijwel al deze nazaten zijn nog behoorlijk actief. Het meest recent uitgebrachte werk is van de hand van Frank van Pamelen: Bravogeroep en enthousiast gefluit, een zeer gevarieerde staalkaart van de taalkunsten van de Brabantse dichter-cabaretier.
Het boek opent met drie voorwoorden, waaronder een venijnige tekst van Gerrit Komrij. Lees het hardop, met het juiste ritme, zodat het rijm duidelijk wordt:
Geachte heer Van Pamelen,
Ik kreeg van uw uitgeverij laatst het verzoekje een woord vooraf te schrijven voor uw boekje, maar zulk een geste breng ik niet teweeg. Want ook al is mijn werkagenda leeg en schreeuwt mijn ego om een open doekje, een voorwoord van mijn hand lijkt mij een koekje van onmiskenbaar veel te luxe deeg. Bij mij in huis pleeg ik aan uw kwatrijntjes met veel plezier geen aandacht te besteden, laat staan dat ik er blij van zin voor omrij. En verder wil ik u er ook nog fijntjes op wijzen dat ik reeds ben overleden.
Met vriendelijke groeten,
Gerrit Komrij
Ook de teksten die Van Pamelen in de pen legt van Peter R. de Vries en Joost van den Vondel zitten op eenzelfde ingenieuze manier in elkaar. Voor Van Pamelen is de dichtkunst een ambachtelijk feestje. De gedichten zijn in de vorm gegoten van een liedtekst voor zijn theaterprogramma, een brief aan de politie, een rebus, een toneelstuk, een aanvulling op een slogan die op de straatmuur is gekladderd, een cryptogram, een menukaart, de productengids van Ikea of een geboortekaartje:
Pa Kartner en partner
Zijn goed van de kaart
Vanmorgen heeft
Moeder een Vader gebaard
Van Pamelen heeft zijn verzen geschreven in het Nederlands, Frans, Duits, Engels of Spaans of in een combinatie van die talen. Kortom, die 144 pagina’s van deze bundel rag je niet zomaar even door. Het is een stevige, maar buitengewoon aangename klus.
Zoals gezegd, Van Pamelen bewandelt deels de paadjes die Dr. P eerder met zijn taalmes begaanbaar heeft gemaakt. Met natuurlijk veel ollekebollekes, het favoriete rijmschema van Drs. P:
This is America
Look at that skyscraper
Seventy floors, baby
How about that?
Och, zeg ik, moe van de
Megalomania
You call it skyscraper?
We call it flat!
Als 21-jarige student Letteren zag Van Pamelen Drs. P voor het eerst optreden, in een klein theater in Tilburg, op een plezierdichtavond van uitgeverij BulkBoek. Ivo de Wijs was de ceremoniemeester, Kees Stip en Jan Boerstoel droegen verzen voor, en Drs. P verzorgde de liedjes.
Van Pamelen was verpletterd. Hij heeft mij daarover later verteld: ‘Drs. P zong over schuimend gerstenat, over onmetelijke vlaktes, over een herder en een fluit. Hij lachte, lalde, speelde kazoo, maakte schertsende terzijdes en liet de hond van Kees Stip janken met zijn pianospel. Ik kende wel nummers als Veerpont en Dodenrit, maar die bizarre rijmvondsten, die onalledaagse woordkeus, dat spelplezier, de weelderigheid aan onderwerpen, dat alles maakte ik die avond voor het eerst live mee. En ik wist meteen: zoiets wil ik ook, ooit. Plezierdichten in het theater. Toen ik vanaf 1987 zelf cabaretliedjes en korte gedichten ging schrijven, was Drs. P mijn belangrijkste inspiratiebron. Zo is mijn Kralingse Plas een vervolg op zijn Winschoterdiep.’
Van Pamelen paste de eerste kladversie uit 1990 later aan, want rijk rijm als ‘surplace’ op ‘Kralingse Plas’ kan natuurlijk helemaal niet, en gebruikte het nummer in 2015 in zijn programma Complot. Het lied is te lezen in de nieuwe bundel van Van Pamelen, met als openingscouplet:
Ja, nu ga ik u iets opzienbarends vertellen aangaande een zekere Bas
Hij was dik en was dik in de dertig en was aan het werk bij de Kralingse Plas
Dit verhaal waarmee ik mijn publiek en ook andere mensen waarschijnlijk verras
Werpt een nieuw en wellicht evenwichtiger licht op die man bij de Kralingse Plas
Waar Van Pamelen enigszins afwijkt van de grote meester is in het beschrijven van maatschappelijke misstanden. Daar hield Drs. P zich (in zijn gedichten) niet mee bezig. Een fraai voorbeeld is het lied over de kwalijke invloed van de Verenigde Staten, die voor een aantal negatieve trends heeft gezorgd in Europa, zoals roken, het verlies van privacy en wapenbezit.
Vrijwel elke kleine kleuter die kan praten en kan lopen
Elke puber, alle rare randgevallen
Mogen automatisch daar een automatisch wapen kope
Om een klasgenoot of zo mee neer te knallenEn zo heb je d’r bij ons nu regelmatig ook een paar
Met in veel gevallen weinig happy ends
Gooi de letters van Verenigde en Staten door elkaar
En je krijgt Negatieve Trends
Maar meestal houdt Van Pamelen het luchtig en heeft hij ook nog een mooie aanvulling in petto op het lied van Drs. P over de liefde:
De liefde, de liefde
Zo sprak de meesteres
Is niet alleen een rubber-
Maar ook een leerproces
Bravogeroep en enthousiast gefluit van Frank van Pamelen, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, 144 pagina’s, € 17,50