De selectie voor het Nederlands Theaterfestival bevat dit jaar geen eigen voorstellingen van de grote toneelgezelschappen. De Nederlandse Toneeljury koos twaalf voorstellingen, waaronder twee locatieprojecten. ‘De ambitie, impact en artistieke kwaliteit van locatietheater neemt zichtbaar toe’, schrijft de jury in een begeleidend rapport. De geselecteerde voorstellingen zijn op het festival te zien in september. (meer…)
De burgerbeweging Reclame Fossielvrij heeft een ‘Verklaring Fossielvrije Sponsoring Cultuur‘ gelanceerd. 17 podiumkunstinstellingen hebben deze inmiddels ondertekend. Ze beloven om geen sponsorrelatie of partnership (meer) aan te gaan met fossiele bedrijven of met fossiele investeerders.
‘Wij willen niet (meer) door sponsoring bijdragen aan positieve naamsbekendheid van fossiele bedrijven die de klimaatcrisis verergeren en daarmee grote schade toebrengen aan mensen en aan de natuur’, dat stellen de culturele instellingen met het ondertekenen van de ‘Verklaring Fossielvrije Sponsoring Cultuur’.
Concreet beloven ondertekenaars geen nieuwe sponsor- of partnerovereenkomsten aan te gaan met fossiele bedrijven, zoals oliemaatschappijen, luchtvaartmaatschappijen en industriële grootverbruikers van fossiele energie, én met financiële instellingen die grootschalig investeren in fossiele activiteiten. Bij lopende sponsorcontracten met fossiele bedrijven of investeerders beloven ondertekenaars binnen enkele maanden met de sponsor een gesprek aan te gaan over het ‘op korte termijn afbouwen van hun fossiele activiteiten’. Wanneer dit verzoek niet wordt ingewilligd, zien ze af van verlenging van de sponsorovereenkomst.
Vanwege zijn grote publieksbereik en positieve imago, is de verantwoordelijkheid van de culturele sector volgens projectleider Janneke Barten niet te onderschatten. ‘Als je als gerenommeerde culturele instelling je verbindt aan een bedrijf, dan zorg je niet alleen voor meer naamsbekendheid, maar geef je ook het signaal af dat het een goede partner is. Zo blijft fossiel vervoer en de fossiele industrie normaal en geaccepteerd. Het legitimeert hun klimaatschadelijke verdienmodel.’
Volgens Reclame Fossielvrij werkt op dit moment echter nog een ‘aanzienlijk aantal’ culturele instellingen samen met bedenkelijke sponsors. De ING, die in 2022 meer dan 5 miljard euro in de fossiele industrie investeerde en daarmee met afstand de grootste fossiele investeerder van Nederland is, is bijvoorbeeld hoofdsponsor van de Junior Company van Het Nationale Ballet en ondersteunt ook Koninklijk Theater Carré en het Koninklijk Concertgebouworkest. Het Concertgebouw wordt dan weer gesponsord door KLM (en Schiphol), net als de Nederlandse Bach Vereniging en weer Carré. Een ander bekend voorbeeld is TAQA Theater De Vest, genoemd naar de operator en mede-eigenaar van twee ondergrondse gasopslagen in Alkmaar.
De Verklaring Fossielvrije Sponsoring Cultuur (een samenwerking met Fossielvrij NL) legt de nadruk op ‘de grootste uitstoters’, fossiele bedrijven en investeerders. De Rabobank, die bijdraagt aan intensieve veeteelt en ontbossing, maar minder groots in fossiel investeert, blijft buiten schot. Anders wordt het volgens Barten ‘een te ingewikkeld verhaal’. Ze hoopt wel dat instellingen naar aanleiding van de verklaring kritischer gaan kijken naar alle sponsoren en over meerdere onderwerpen met hen in gesprek gaan. ‘Rabobank draagt wel bij aan een klimaatverandering.’ Om te weten of een sponsor schadelijke activiteiten ontplooit, verwijst Reclame Fossielvrij op zijn website naar artikelen van organisaties die structureel onderzoek doen naar bedrijven, zoals Banktrack, Follow the Money en Milieudefensie.
De eerste ondertekenaars uit de podiumkunsten zijn Scapino Ballet Rotterdam, Oerol Festival, Frascati, Toneelschuur Producties, Danstheater Aya, Dood Paard, Collectief Walden, House of Nouws, De Warme Winkel, Via Berlin, Silbersee, BOG., Studio Dries Verhoeven, Schippers&VanGucht, Golden Palace en Peergroup. Dat zijn, op Scapino na, nog niet de grootste culturele instellingen van het land. Ze hadden ook niet echt te maken met problematische sponsoren. Toch ziet Barten hun deelname als een ‘duidelijk statement’. Barten, die zich vrijwillig inzet voor deze verklaring, hoopt dat meer instellingen volgen en gaat daarvoor de komende maanden ook de branche-organisaties benaderen. Een volgende stap zou een samenwerking kunnen zijn met de Rijksfondsen, die een verbod op fossiele sponsoring zouden kunnen opnemen als subsidievoorwaarde.
Uiteindelijk gaat Reclame Fossielvrij voor een totaalverbod. De urgentie is groot, zegt Barten. ‘Terwijl de klimaatcrisis met een enorm angstaanjagende vaart doorgaat, worden er nog miljarden geïnvesteerd in nieuwe fossiele projecten en heeft de industrie nog overal in de samenleving een belangrijke stem. We kunnen niet aan de ene kant zaken aanpakken en aan de andere kant olie op het vuur gooien.’
Lees ook het artikel Geld met bijsmaak in het Theaterkrant Magazine van september, over de ingewikkeld relatie tussen kunst en sponsoring.
Foto: Laura Ponchel – Lichtprojectie van Fossielvrij NL op Nationale Opera & Ballet, vanwege de fossiele sponsoring van de Junior Company
Hoe gaan deze gezelschappen en clubs om met particuliere fondsen of met fondsen die bijvoorbeeld op hun site hebben staan ‘aantal kernactiviteiten op het gebied van beleggen, diervoeding, energie, groothandels, industrie en zwaar transport, waarvoor in 58 landen meer dan 55.000 mensen werkzaam zijn.’ [Fentener van Vlissingen Fonds] of bijvoorbeeld het Prins Bernhard Cultuurfonds? En bijvoorbeeld de nevenfuncties van bestuurders?
Het is natuurlijk prima om te beoordelen of een sponsor- of partnerrelatie past bij je eigen beleid inzake duurzaamheid. Kiezen voor alleen de fossiele industrie is nogal beperkt, zolang de wereld nog voor zo’n groot deel afhankelijk is van fossiele bronnen. Maar goed, je moet ergens beginnen. Ik vraag me wel af hoe fossielvrij (of fossielarm) deze organisaties zijn in hun eigen bedrijfsvoering en productionele keuzes.
Op de vraag over particuliere fondsen: dat is niet opgenomen in de Verklaring Fossielvrije Sponsoring. Het gaat ons (vanuit Reclame Fossielvrij) er namelijk ook echt om dat bedrijven door een sponsorovereenkomst met een culturele instelling positieve naamsbekendheid krijgen, en als ‘goed merk’ worden neergezet bij een groot publiek. Bij fondsen speelt dat minder. Dat neemt niet weg dat elke instelling hierin zelf een afweging zal maken.
Bij fondsen komt veel geld natuurlijk van particuliere donateurs, dus het is lastig om de herkomst te achterhalen. Maar als ontvanger kun je natuurlijk wel vragen stellen aan het fonds of je uitgangspunten delen, zo wordt het kritische gesprek daar ook eerder gevoerd.