43 voorstellingen werden in 2023 unaniem lovend besproken door de recensenten. De schrijvende theaterpers was daarmee een stuk milder dan vorig jaar. Toen telden we 29 bejubelde voorstellingen, terwijl we bijna evenveel voorstellingen bespraken (ruim 750).
Een voorstelling die bijzonder goed besproken is op Theaterkrant en ook daarnaast uitsluitend (én door ten minste twee andere media) zeer positief ontvangen wordt (vier sterren of ballen of een bespreking in die strekking), krijgt van de redactie van Theaterkrant de badge ‘Bejubeld’.
Opvallend is dat zowel De Nationale Opera als Het Nationale Ballet twee keer in de lijst met bejubelde voorstellingen terugkomen. Ook van Het Nationale Theater, De Warme Winkel, Dood Paard, Collectief Blauwdruk en MediaLane werden twee voorstellingen in alle kranten zeer goed besproken.
Wanneer een voorstelling bijzonder goed is, of opmerkelijk in zijn genre of in het oeuvre van de maker, kan onze recensent dit aangeven met de badge ‘Keuze van de Criticus’. Die werd afgelopen jaar 133 keer toegekend. Dat is ook opmerkelijk meer dan in 2022, toen de badge 105 keer werd uitgereikt.
Over 21 voorstellingen bestond dit jaar minder eensgezindheid onder de recensenten: die kregen zowel een heel positieve als heel negatieve recensie. We verzamelden ze op Theaterkrant in de lijst ‘Omstreden’.
Onze recensenten over de bejubelde voorstellingen van 2023:
De bus naar Dachau door De Warme Winkel en Schauspielhaus Bochum
Nuno Blijboom: ‘In De Bus Naar Dachau leveren De Warme Winkel en Schauspielhaus Bochum met hun eerste samenwerking een intrigerende mozaïekvoorstelling af over de complexiteit en noodzaak van kunst over de Holocaust.’
n00b speelt n00b
Dominique Engers: ‘Met lef, aanstekelijk plezier en overtuiging. Het krachtige, dynamisch en kneitergrappige duo levert een droomdebuut af.’
In the Dutch Mountains door Nederlands Dans Theater
Javier López Piñón: ‘Choreograaf Marco Goecke wil duidelijk geen verhaal vertellen, maar is op zoek naar iets dat verdergaat. Hij wil signalen uitzenden om iets onmogelijks toch te communiceren.’
Komt een vrouw bij de dokter door Korthals Stuurman Theaterbureau
Dominique Engers: ‘Het drama ontrolt zich even brandschoon als ijzingwekkend. In de regie van Ignace Cornelissen komt er geen bloed, poep, injectienaald of witte jas aan te pas. De acteurs laten ons de beelden bij het verhaal zelf inkleuren.’
Exit (8+) door Circumstances, Piet Van Dycke
Tuur Devens: ‘Het mooie aan Exit is dat choreograaf-regisseur Piet Van Dycke en zijn performers knap weten te doseren en te timen. Het tempo blijft hoog, het ritme blijft strak, doordat ze geen bewegingspatronen uitmelken, maar er net frisse variaties in aanbrengen, en dat met geinige flair en flegmatiek.’
Jane Eyre door Eline Arbo bij Nationaltheatret
Joost Ramaer: ‘Jane Eyre een warme, genereuze, humane voorstelling geworden, die ver weg blijft van het venijn en de bitterheid van de hedendaagse culture wars. Voortdurend brengt het ons hard aan het lachen.’
Stom (10+) door HNTjong, Casper Vandeputte
Sander Janssens: ‘Voortdurend is er tegelijkertijd een mate van spanning en mededogen tussen alle personages op de vloer, wat Stom tot een uiterst spannende en zeer warme theateravond maakt.’
Animal Farm door De Nationale Opera
Kester Freriks: ‘De Russische componist Alexander Raskatov, librettist Ian Burton en regisseur Damiano Michieletto tillen het dierenverhaal ver uit boven de oorspronkelijke satire: het is een beklemmend relaas dat de ondergang weergeeft van een utopie naar een nachtmerrie, ofwel dictatuur en totalitarisme.’
The making of Soros the musical door mugmetdegoudentand
Patrick van den Hanenberg: ‘Interessant zijn de speellagen die zijn aangebracht. Zo wordt de hele voorstelling in feite een zoektocht naar de beweegredenen om aan dit project mee te doen, zowel van de personen die gespeeld worden als de acteurs zelf.’
The Story of Travis door Theater Rotterdam en Well Made Productions
Andre Reeder: ‘Hulde aan de vijf zwarte vrouwelijke makers. Ze zijn verantwoordelijk voor deze verademing, door de niet zo stereotiepe zwarte personages, de niet zo stereotiepe situaties, de niet zo stereotiepe ontwikkelingen en een niet zo stereotiep verhaal als dat we in Nederland gewend zijn als het gaat om verbeelding van de levens en de beleving van zwarte mensen..’
Twomenshow door Dood Paard
Karin Veraart: ‘De kracht huist in de mix van fysiek gestuntel – schier ongeëvenaard gestuntel, in de traditie van de grote slapstick- en clownsnamen – en een sterke tekstuele component, denk taalspel, metagrappen en achteloos gepresenteerde (levens-)wijsheid.’
Het Zwanenmeer door Het Nationale Ballet
Francine van der Wiel: ‘Het is vooral het verbluffende talent van Smirnova dat de show steelt. De Russische laat de kijker bijna vergeten hoe gestileerd en artificieel de klassieke techniek is; haar lichaam ademt ook in de emotionele vierde akte een en al gevoel en lyriek. Magisch, betoverend, uniek, wereldklasse; noem een superlatief en het is van toepassing.’
Vogels door Internationaal Theater Amsterdam
Karima Aissaoui: ‘Onder regie van Alize Zandwijk biedt Vogels behalve voer voor bewustwording een sprankje hoop die overstijgend is aan polariserende perspectieven op genetica. Een uitnodiging om het hart te openen voor die oh zo verraderlijke ander.’
Sweeney Todd door MediaLane
Jeroen van Wijhe: ‘Deze enscenering levert een verrassend introspectieve Sweeney Todd op, waarin de spanning niet zozeer voortkomt uit wat de personages elkaar of ons kunnen aandoen, maar uit wat ze ze zichzelf kunnen aandoen.’
Sleeping Beauty – A Gothic Romance door New Adventures, Matthew Bourne
Fritz de Jong: ‘Sleeping Beauty – A Gothic Romance is toegankelijk zonder ordinair te worden, publieksvriendelijk zonder behaagziek te zijn. Wat Bourne en zijn gezelschap brengen is niets meer, maar ook zeker niet minder dan topamusement.’
Paradijs aan het einde door Collectief Blauwdruk in coproductie met Karavaan
Margriet Prinssen: ‘Uiteindelijk komt zo’n beetje alles wat er mis is in de wereld aan de orde. Paradijs Aan Het Einde is een fraai sluitstuk van de Privilege-trilogie, een even hilarische als bloemrijke en rake zedenschets.’
Orphée Aux Enfers door Opera Zuid
Neil van der Linden: ‘Amel Brahim-Djelloul als Eurydice beschikt over een fraaie flexibele belcantostem die de veeleisende coloraturen aankan en ze beschikt ook over de acteertalenten om de nuances in haar rol uit te drukken. Verder overtuigden ook Mark Omvlee als Pluto, Roger Smeets als Jupiter en Anna Emelianova als Diana zowel dramatisch als zangtechnisch.’
10 Year Anniversary door Club Gewalt
Jeroen van Wijhe: ‘In een wonderlijke kruising tussen kringverjaardag, rave en uitdrijvingsritueel legt Club Gewalt de vinger op een zere plek. Hoe ga je met elkaar verder als privileges en blinde vlekken niet meer te ontkennen zijn?’
Caffè sospeso door Cellosonate en OT Rotterdam
Pieter Verstraete: ‘Caffè sospeso is razend energetisch theater met een aanstekelijke muzikale vertelling van Doris Hochscheid en Harald Austbø, twee multigetalenteerde performers.’
Brideshead Revisited door Florian Myjer bij De Warme Winkel
Marijn Lems: ‘Schaamte, en de manier waarop die zelferkenning in de weg staat, vormt de eigenlijke sleutel tot Brideshead Revisited, en eigenlijk ook tot heel het oeuvre van Myjer. Op hartverscheurende wijze maakt de theatermaker de blijvende, giftige invloed van (geïnternaliseerde) homofobie tastbaar.’
Brothers van Ashton Brothers
Patrick van den Hanenberg: ‘We weten allemaal dat theater ons een paar uurtjes naar een andere, bijzondere wereld kan loodsen. Maar de hallucinerende manier waarop de Ashton Brothers in hun nieuwste programma het publiek in vervoering brengen en naar een ander universum schieten overtreft werkelijk alles.’
Tijd zal ons leren door Het Nationale Theater
Anita Twaalfhoven: ‘Tijd Zal Ons Leren is een ijzersterke reis door de tijd, van het slavernijverleden naar het slavernijheden. Het is een ijzersterke fysieke en zintuiglijke voorstelling en de vormgeving is al even raak gekozen.’
Vástádus Eana (The Answer is Land) door Elle Sofe Sara
Fritz de Jong: ‘The Answer is Land begint als een ferm protest voor de rechten van de Sami, voormalige nomaden die wonen in het noorden van Noorwegen, Zweden en Finland. Gaandeweg transformeert de voorstelling naar een ode aan de gemeenschapszin, om te eindigen met een treurlied voor een verdwijnende cultuur.’
Into the Hairy door L-E-V / Sharon Eyal & Gai Behar
Fritz de Jong: ‘In de samenwerking met electromusicus Koreless voegt het gevierde dansmakersduo een nieuwe smaak toe aan het assortiment: gothic horror. Het gevoel dat blijft hangen is dat je iets gezien hebt uit een andere wereld, iets dat beslist niet bedoeld was voor jouw ogen. Spannend en verontrustend tegelijk.’
Ink door Dimitris Papaioannou
Javier López Piñón: ‘De wereld die Papaioannou creëert is verontrustend en aantrekkelijk tegelijkertijd. Het is opgebouwd uit elementen die gedeeltelijk herkenbaar zijn, maar niet volledig stroken met de geruststellende werkelijkheid.’
Terug naar Prinsenplein door Gershwin Bonevacia, Podium Mozaïek
Gina Miroula: ‘Bonevacia trekt je moeiteloos door zijn jeugd. Opmerkelijk is de cadans in zijn zinnen, die klinkt als een potje schaak. Soms nadenkend, dan trefzeker. Je weet nooit wat er gaat gebeuren, maar achter iedere zet schuilt een nieuwe verrassing.’
De Mol en de paradijsvogel door Opus One
Javier López Piñón: Zowel Albert Mol zijn rol van voorvechter als die van hofnar van de Nederlandse vermaakindustrie, worden in al hun complexiteit op het toneel gezet. Laus Steenbeeke slaagt er voortreffelijk in Mol in al zijn gelaagdheid gestalte te geven.’
Desire door Louis Janssens
Rosalie Fleuren: ‘Vier jonge mannen, zonder shirt. Een voor een benoemen ze hun diepste verlangens. De performers willen verdwijnen, vluchten en alleen zijn, maar snakken ook naar aanraking, liefde en verbinding. Janssens zelf wenst altijd door te gaan, dat het feest niet afloopt, en muziek. Na afloop heb je zin gekregen in die verleidelijke nacht.’
Armida door Opera Nijetrijne
Rosalie Fleuren: ‘Vrolijke, kleurrijke decorstukken veranderen een fruitboomgaard in het magische landgoed van tovenares Armida, naamgever van Salieri’s opera, die Opera Nijetrijne vol komische vondsten heeft hertaald. Regisseur Nynke van den Bergh heeft haar zangers kluchtige spelaanwijzingen gegeven, passend op de muziek, wat het geheel een toepasselijk cartoonesk gevoel geeft met al die onverwachte verliefdheden.’
Maas speelt Maas door Maas theater en dans
Anita Twaalfhoven: ‘De terugblikvoorstelling laat nog eens zien hoe sterk het fysieke spel is van de dansende acteurs en acterende dansers. Bij Maas loopt het naadloos in elkaar over en ontstaat een speelstijl waarin emoties en karakters in gestileerde beweging zijn af te lezen.’
Four Temperaments door Het Nationale Ballet
Kester Freriks: ‘Met een tijdloos esthetisch begin en frontale confrontatie met de mens in de moderne tijd aan het eind, is deze avond een vierluik van grote expressie en vooral boeiende dansontwikkeling.’
Vrij Van Verzet door Collectief Blauwdruk, Karavaan
Margriet Prinssen: ‘Vrij Van Verzet is opnieuw een even schrijnende als hilarische tragikomedie waarin op het scherp van de snede wordt gespeeld in Blauwdruks geheel eigen, lekker vette en barokke stijl.’
SIX door MediaLane Theater
Sanne Thierens: ‘een wervelende show, een in de puurste zin van het woord, die met flitsende toneelbeelden en technisch vocaal geweld overdondert tot de laatste dreun uit de speakers.’
Innocence door De Nationale Opera
Thea Derks: ‘Het is een vurig pleidooi tegen wegkijken, dat de volle honderdvijvenveertig minuten blijft boeien en veel stof tot nadenken geeft.’
Liefde, dood & taart door Peter van Rooijen & band
Sem Anne van Dijk: ‘Peter van Rooijen staat in een liederenprogramma stil bij zijn midlife-mijlpaal. En laat zien misschien wel één van de beste liedtekstschrijvers van het moment te zijn geworden.’
De Dresser door Compagnie Karina Holla
Karin Veraart: ‘Hier staat een acteur die niet van ophouden weet en aan het eind van het stuk haar zegeningen telt en benoemt: de herinneringen aan haar voorstellingen, nog tastbaar in de berg kostuums die ze uiteindelijk in haar armen houdt. Prachtig.’
Op hoop van zegen door Dood Paard
Kester Freriks: De actualiteit van het drama blijkt uit minimale maar scherpzinnige terzijdes over klimaatverandering en de stijgende zeespiegel, meer is niet nodig: het spel is overtuigend en humoristisch, soms een tikkeltje langdradig larmoyant aangezet. Maar het werkt prachtig.’
De plantage van onze voorouders door Orkater
Nuno Blijboom: ‘Hoe gaan we om met de (letterlijke) erfenis van het slavernijverleden? In De plantage van onze voorouders duikt Orkater in het ongemak van deze zoektocht zonder te vervallen in vingerwijzend moralisme.’
Bouwjaar ’61 door Diederik van Vleuten
Patrick van den Hanenberg: ‘Ook in de voorstelling Bouwjaar ‘61, die Van Vleuten over zijn markante vader heeft gemaakt, toont hij op speelse wijze aan dat de geschiedenis van het geslacht Van Vleuten altijd nauw verbonden is geweest met de grote gebeurtenissen uit de wereldgeschiedenis. En dan is Van Vleuten op vertrouwd en geliefd terrein.’
De Holidayshow door Het Nieuw Utrechts Toneel
Iris Spanbroek: ‘de parallellen tussen Frank Masmeijer en het maakproces van deze voorstelling worden heerlijk voor ons uitgespeld. Het is een meta-laag die extreem goed werkt.’
Cock door Theater Oostpool
Sem Anne van Dijk: ‘Char Li Chung laat zijn acteurs floreren en bewijst daarmee zijn talent voor het regisseren van teksttoneel.’
Augustus: Oklahoma door Toneelgroep Maastricht en De Theateralliantie
Rosalie Fleuren: ‘Toneelgroep Maastricht en De Theateralliantie geven in slechts drie uur herkenbaar gestalte aan de verspilling van energie die zo kenmerkend is aan een al te lang verblijf bij je familie. In een gevangenisachtig, betongrijs decor krijgt het acteerwerk van de sterrencast de volle aandacht. Vooral Ariane Schluter en Wendell Jaspers stelen de show.’
¡VIVA! door Compañía Manuel Liñán
Kester Freriks: ‘De voorstelling kent lichte, ironische terzijdes, maar is volstrekt serieus als queer flamenco. Identiteit blijkt rekbaar en vaste rolpatronen worden op hun kop gezet.’
Foto: Pamela Raith – SIX
