De theaterrecensent blijft thuis. De theaterzalen zijn dicht, maar het online aanbod staat wagenwijd open. In plaats van voorstellingen te bezoeken, zap ik de komende dagen lukraak langs registraties, live-streams en andere online-projecten. Vandaag kijk ik over de grens: wat gebeurt er bij de Schaubühne am Lehniner Platz, het Toneelhuis, de Comédie Française en het National Theatre?

Gisterenavond hoorde je, in ITA’s Decamerone, van Chris Nietveld hoe Talano droomt dat zijn vrouw verscheurd wordt door een wolf (en hoe die droom voorts bewaarheid wordt). In plaats van voorstellingen te spelen, lezen de ensembleleden van Internationaal Theater Amsterdam en Het Nationale Theater dagelijks een verhaal van Boccacio voor.

Ook over de landsgrenzen grijpen toneelspelers en regisseurs sinds de theatersluiting massaal naar proza en poëzie. De literaire voordracht viert hoogtijdagen. Wat is er te zien en te horen op de online kanalen van de grote gezelschappen in de landen om ons heen? Tijd voor een hop on hop off stedentripje langs Europese theaters.

Bij de Schaubühne am Lehniner Platz kun je elke avond terecht voor een andere voorstelling, die vanaf 18:30 uur tot middernacht via Vimeo te bekijken is – kom niet te laat binnen dus. Gisteren was dat bijvoorbeeld Woyzeck van Georg Büchner (een regie van Thomas Ostermeier uit 2003). De rest van de week staan Euripides, Shakespeare, Gorki, Strauß en Richter op het programma. Bovendien zijn sommige registraties optioneel voorzien van (vaak Engelse, soms Franse) ondertitels.

De Schaubühne maakt voor onze begrippen uitmuntende registraties – met zeer goede beeld- en geluidskwaliteit en opvallend artistiek camerawerk. Woyzeck werd, tijdens Festival d’Avignon in 2004, opgenomen met maar liefst zeven camera’s! Door een prettige afwisseling van totaalshots en close-ups komen daardoor zowel mise-en-scènes en scenografie (van Jan Pappelbaum), als het meer ingetogen spel, prima uit de verf.

Bij wijze van proloog wordt elke voorstelling een half uur voor ‘aanvang’ ingeleid door een speler uit het ensemble: bijvoorbeeld door middel van een korte lezing, een liedje of een improvisatie. Gisteren viel de eer te beurt aan een aimabele Laurenz Laufenberg (die de kijker met een welgemeend vrolijk ‘Hallo aus der Isolation!’ begroette). Hij koos ter inleiding voor een fragment uit Die Welt van Gestern, de autobiografische, postuum verschenen roman van Stefan Zweig – in wiens Ungeduld des Herzens Laufenberg in 2015 speelde, memoreert hij hardop.

Ook buurland België lardeert zijn verzameling theaterregistraties met korte, literaire intermezzi. Bij het Toneelhuis (voor de gelegenheid omgedoopt tot Huistoneel) leest regisseur Guy Cassiers dagelijks een fragmentje voor uit Alessandro Baricco’s Zijde. De korte video’s – per telefoon opgenomen (met dito kwaliteit, maar ach) – van steeds zo’n anderhalve minuut, verschijnen elke avond ‘voor het slapengaan’ (keurig om 21:00 uur, want waarom zouden we in theaterloze tijden langer wakker blijven?) op de Facebookpagina van het gezelschap.

Bovendien lezen, ter vervanging van de onderbroken tournee van Bruegel, aan het Toneelhuis verbonden actrices hun favoriete fragmenten uit de gelijknamige toneeltekst van Lisaboa Houbrechts.

Uiteraard is er ook een flink aantal voorstellingsregistraties op de website geüpload. Tip voor wie Van den Vos van FC Bergman uit 2013 al gezien heeft: kijk die registratie. Deze is namelijk mét audiocommentaar van de makers, die anderhalf jaar later, al kijkende naar de registratie, hardop op het maakproces reflecteren. Het geeft een mooi inkijkje in de artistieke overwegingen van het collectief en de beleving van het maken en spelen van zo’n voorstelling.

Het in Parijs gevestigde staatstheater Comédie Française presenteert onder de noemer ‘Comédie continue !’ een dagelijks wisselend menu met behalve een tweetal voorstellingen, korte proza- en poëzielezingen en interviews met acteurs. De programma-onderdelen beginnen om 16:00 uur en worden via een live YouTube-kanaal aan elkaar gepraat door een dagelijks wisselend ensemblelid, waardoor je toch enigszins het gevoel krijgt dat een deel van de avond voor je ogen en op het moment zelf ontstaat (je weet wel, zoals vroeger in het theater).

Ook Londen zet, last but not least, vanaf morgen de digitale theaterdeuren open. Elke donderdag zet het National Theatre een andere registratie op YouTube, die steeds een week beschikbaar blijft. Aankomende maand staan afwisselend de succesproducties One Man, Two Guvnors, Jane Eyre, Treasure Island en Twelfth Night op de rol.

Beeld: Herman van Bostelen, met foto Woyzeck van de Schaubühne, Bellemy