‘Dat het maar snel weer nacht mag worden’, verzucht de koning in de derde aflevering van 1000&1 Nacht van Tryater, waarna hij de Sheherazade smeekt het verhaal verder te vertellen. Zelf heeft hij het nog niet in de gaten, maar zijn zelf gewaande onschendbaarheid vertoont al volop barstjes, hij is volledig in de ban van de Sheherazade.

In vijf live gespeelde afleveringen van steeds zo’n drie kwartier lang, brengt Tryater de komende weken in een Nederlandse-Friese hertaling een greep uit de vertellingen van Duizend-en-een-nacht. Het gezelschap brengt de voorstelling onverhoopt digitaal (gemaakt op Zoom, te zien op YouTube) en opgehakt in een serie waarvan vijf avonden op rij om negen uur ’s avonds een deel wordt gebracht – een vorm die mooi aansluit op de anekdote, waarin de Sheherazade elke nacht afsluit met de belofte aan een nieuw verhaal, en zo zichzelf avond aan avond van een gruwelijke dood redt. Als toeschouwer kun je de reeks in zijn geheel bekijken, maar de losse afleveringen staan ook op zichzelf.

De afscheidsvoorstelling van Ira Judkovskaja – die 1 augustus vertrekt als artistiek directeur bij het Friese gezelschap – zou eigenlijk spelen op locatie in Leeuwarden en Terschelling. Nu brengen de acht castleden vanuit hun huiskamers door het hele land – met niet meer dan wat attributen en eenvoudige lichtstanden – de vele dubbelrollen die in de verhalen voorbijkomen, tot leven.

Prachtige vondst is daarbij de inventieve, suggestieve live vormgeving van Elze van den Akker – die met kruidenpotjes de silhouetten van Oosterse paleizen construeert, met borrelende waterkoker de kolkende zee die de djinn aankondigt verbeeldt, en tijdens geile, zinnelijke scènes gehakt kneedt en kruidt. Als grootvizier verzorgt Beppe Costa live de prachtige muziek onder de verhalen.

Jochem Stavenuiter is lekker viezig en miezerig als machtige koning die niet doorheeft dat hij eigenlijk in de macht is van de Sheherazade. Gaandeweg is hij meer vertwijfeld, verward, en raakt hij meer uit evenwicht – wordt hij, kortom, menselijker. Brecht Wassenaar heeft een mooie rol als de Sheherazade, die ze met kracht en humor vormgeeft.

De afwisseling tussen Fries en Nederlands geeft de vertellingen sfeer en eigenheid. Beeld en taal vertellen op momenten samen het verhaal; een stemmig schimmenspel verbeeldt bijvoorbeeld het in het Fries vertelde verhaal van de oude vrouw die na haar dood terugkeert naar het land dat ze blijft missen, het land met meer dan een of twee talen, ’op zoek naar haar oude taal en haar jonge ik’.

1000&1 Nacht is een prettige afwisseling van sfeervolle, mysterieuze verhalen en banale humor – waarin regelmatig wordt geknipoogd naar de vreemde digitale omgeving (‘klik eens weg, jongens’, zegt de sjouwer tegen de andere mannen, wanneer hij drie beeldschone vrouwen ontmoet). Elke aflevering kent zijn eigen sfeer, vormen en vertelstructuur. Prozaïsche momenten en uitgespeelde scènes wisselen elkaar af, mooi is dat de koning in alle verhalen zelf de hoofdrol voor zijn rekening neemt: een verhaal vindt pas betekenis op het moment dat je jezelf erin herkent en ermee verbindt.

1000&1 Nacht is mysterieus, speels en sfeervol, en is door het smeuïge, suggestieve spel en de inventieve visuele en auditieve scenografie, een genot om naar te kijken.

Gezien: 1000&1 Nacht (aflevering 1, 3 en 5) van Tryater. Meer informatie en speellijst vind je hier. Beeld: Herman van Bostelen met daarin een beeld uit van 1000&1 Nacht.