En dan draai je je om aan het eind van de straat, en zijn er ineens drie maanden verstreken. Tussen je vingers geglipt. Ligt er sneeuw op de daken en de straten, zijn de straten leger en guurder dan ze in oktober al waren. Is dat hoe ze in het Kroatische dorpje Mrkopalj de tijd ervaren? Dat die geen onderscheid meer maakt in minuten, dagen, weken of maanden? Alles is altijd hetzelfde, hooguit is de ene dag wat guurder dan de ander.

In april zou beeldend theatermaker Lieke Benders samen met schrijver Saskia de Haas, muzikant-componist Jolle Roelofs en performer Tajči Čekada in Mrkopalj een serie performances tonen in het kader van Centriphery, een theaterproject dat deel uitmaakt van het programma van ‘Rijeka 2020, Europese Culturele Hoofdstad’. Benders en haar medemakers gingen daarvoor in oktober 2019 en januari dit jaar op residentie naar het slechts duizend inwoners tellende dorp.

De performances zijn door de coronauitbraak afgelast, maar in plaats daarvan maakte Benders en haar team een virtuele walk-through performance, opgenomen met een 360 graden camera. Gisteren ging STIL.Mrkopalj dus alsnog in première, in digitale variant.

Als toeschouwer loop je via YouTube met de makers door het verlaten dorp, waarbij je tijdens de wandeling zelf bepaalt welke kant je opkijkt (vergelijkbaar met hoe je in Google Earth ook door straten kunt wandelen). De eerste helft van de wandeling is opgenomen in oktober, het tweede deel – de terugweg – in januari. Een voice-over vertelt over de bewoners van de huizen die we passeren, over de houtfabriek bij het dorp, de bars met hun populaire pubquizzen, een trotste aardappelteler en het koor.

Zo word je overvallen door routines en rituelen die achter de schijnbare leegte van het door bos en berg omgeven dorpje schuilgaan. De lege straat wordt gevuld met verhalen van de inwoners, de warmte en onderlinge verbondenheid vormen een veelzeggend contrast met de koude, stilgevallen straten. Straatbeelden zijn als eerste indrukken, ze kunnen bedrieglijk zijn.

Lieke Benders werkte de afgelopen vier jaar aan een serie theatrale performances en installaties waarin ze de relatie tussen mens en stilte onderzoekt. Dat de wereld in 2020, het slotjaar van haar onderzoekstraject, bijna letterlijk tot stilstand werd gedwongen had ze nooit voorzien. Haar meerduidige, poëtische werk was hiervoor wellicht te lezen als een verlangen naar verstilling, een welkome tegenkleur in een doordenderende, chaotische wereld.

Maar in de huidige tijd– én de tijd die nu pal voor ons ligt – krijgt het oeuvre waar Benders sinds 2017 aan heeft gewerkt, ongetwijfeld talrijke nieuwe connotaties en betekenislagen. De behoefte aan het duiden van stilte, het vinden van enige houvast als je omringd bent door stilstand, lijkt me groter dan ooit. Want hoe doe je dat: je omgeven door, en overgeven aan, de stilte? Het valt mij deze dagen in ieder geval niet altijd even makkelijk.

Beeld: Herman van Bostelen met daarin een foto van Jolle Roelofs

STIL.Mrkopalj van Hoge Fronten is op vrijdag 5 juni nog een keer te zien. Ga voor meer informatie naar de website.