Sluit de deur voor de horde gelukzoekers uit Syrië en Afghanistan of andere landen met die achterlijke godsdienst en Nederland zal weer het paradijs worden uit de verhalen van onze (groot)ouders. Wanhopige Nederlandse woningzoekers zullen een betaalbaar dak boven hun hoofd kunnen kopen, de wachtlijsten in de zorg zullen verdwijnen en het leesniveau van Nederlandse jongeren zal spectaculair stijgen.
Bovenstaande alinea is een vrije samenvatting van het antwoord op de vraag van jaarsluiters als Lebbis & Jansen, Wilko Terwijn en Sjaak Bral wat er voor naïeve onderbuikideeën in de hoofden van veel Nederlanders is omgegaan toen zij afgelopen november in het stemhokje het vakje van de PVV rood kleurden. En ook al is deze recensent niet naar het Wilminktheater in Enschede afgereisd voor de Twentse Eindejaarsconference 2023, hij weet met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat ook André Manuel, die deze jaarlijkse Twentse conference samen met Nathalie Baartman, Thijs Kemperink en Bert Eeftink maakt, flink te keer is gegaan over de spectaculair gegroeide aanhang van Wilders.
Stand-upcomedian Wilko Terwijn, veteraan op het gebied van de oudejaarsconferences, steekt de hand in de gezamenlijke boezem van de comedians. Want jaren achter elkaar Wilders aanvallen met redelijke argumenten en harde grappen hebben de nationalistische PVV alleen maar groter gemaakt. Dus concludeert Terwijn met een grijns: ‘Het is allemaal de schuld van Dolf Jansen.’
Vooral in de regio is de oudejaarsconference weer behoorlijk populair. Behalve het feestje in Twente (‘Nuchter en zonder flantuten’ – ja, zoek dat maar even op in het Twents woordenboek), ploegt Frans Miggelbrink het afgelopen jaar door in zijn Achterhoekse Oudejaarsconference Met zijn allen, kijkt Patrick Deters in Luid Kaag & Braasem 2023 terug op wat er in die dubbelgemeente is gebeurd, concentreert comedian Tim Hartog (ooit finalist van het Leids Cabaret Festival en nu vaste bespeler van Comedy Club Haug in Rotterdam) zich in De Rijnmondse Oudejaarsconference op de perikelen in Rotterdam en omstreken, en staat bij Laurens Timmers en Twan Pittens (Laurens en Twan) Brabant centraal in hun Jaarverslach 2023: Onderweges naar 2024. Raymond Clement gaat in CabaBOT een interessant experiment aan: hij gaat uitzoeken of ChatGPT het kan winnen van het ambachtelijke cabaret om het jaar intelligent en humorvol af te sluiten. En wie tot slot christelijk wil lachen kan terecht bij Blikvanger, de inmiddels traditionele jaarsluiting van Rob Favier.
Een volledig overzicht van oudejaarsconferences, inclusief de Vlaamse shows, is te vinden op Zwartekat.nl, dé site voor cabaret en stand-upcomedy, minutieus bijgehouden door Richard van Bilsen.
Voor twaalven – Micha Wertheim
De hoofdprijs voor een Nederlandse cabaretier is (behalve een optreden in Carré) nog altijd de uitnodiging om de oudejaarsconference voor de publieke omroep te verzorgen. BNNVARA heeft dit jaar met Micha Wertheim een bijzondere en vooral gedurfde keuze gemaakt, want de theaterprogramma’s van de immer vernieuwende, onconventionele Wertheim zijn duidelijk niet voor iedereen. Het is daarom interessant om de kijkcijfers van Wertheim te vergelijken met het bereik van Claudia de Breij vorig jaar. Er is dit jaar geen concurrentie op de commerciële omroepen. Wertheim liet geen recensenten in zijn try-out-zalen toe, maar het is niet moeilijk te voorspellen dat de vorm van de conference van Wertheim verrassend en spannend zal zijn.
Vrouwejaars – Yora Rienstra en Teddy Tops
De keuze voor de oudejaarsconferencier is inmiddels drie keer op De Breij gevallen, maar als je de lange lijst van oudejaarsconferenciers vanaf Wim Kan bekijkt dan zien we toch vrijwel alleen witte, heteroseksuele mannen, inclusief Micha Wertheim. Een radicaal statement tegen dat beleid is dit jaar gemaakt door Vrouwejaars, een initiatief van cabaretière en programmamaker Yora Rienstra en programmamaker en cultuurjournalist Teddy Tops. Het tweetal heeft een indrukwekkende groep vrouwen bij elkaar gebracht uit het circuit van de kleinkunst, cabaret, stand-up, spoken word en muziek, die in wisselende samenstelling elke avond in het Amsterdamse Theater Bellevue een gevarieerde terugblik op het afgelopen jaar hebben gebracht.
Aangezien het concept nog niet helemaal tot in de puntjes was uitgewerkt, wilde de groep dit jaar nog geen recenserende journalisten in de zaal, maar de bezoeker zonder aantekeningenboekje op schoot had een buitengewoon plezierige avond met onder anderen de meer dan grappige comedians Celine Schrama en Kim Schuddeboom, de seksueel ontploffende Nina de la Parra, de muzikale, scherp activistische Duraa en de ontwapenende poëet Asmae Amaddaou. Dat belooft veel goeds voor december 2024.
Subliem – Lebbis & Jansen
Van de jaarsluiters waar wel recensenten welkom waren, zorgden Lebbis & Jansen voor de lekkerste avond. Het tweetal is na zeventien jaar podiumscheiding weer bij elkaar en de wisselwerking tussen die twee is nog steeds geweldig. Het thema van Subliem is dat Nederland verdwaald is. De verkiezingsuitslag, waarbij de kiezer weer eens zijn toevlucht heeft genomen tot een ‘kassakoopje’ (eerst Forum voor Democratie, daarna BBB en nu PVV), is daar wel het sterkste bewijs voor.
Het tweetal jut elkaar flink op, wat de avond een fijne vaart geeft, maar geeft elkaar ook genoeg ruimte. Ze zijn vrolijk boos, maar ook oprecht woest als het gaat om Henk Kamp, de voormalige VVD-minister die met zijn ‘gevoel dat er in Nederland meer fraude is’ aan de basis stond van het toeslagenschandaal met onnoemlijk veel menselijk leed, hetgeen hem geen barst lijkt te interesseren. Jansen ziet voor Kamp maar één passende straf: branden in de hel!
Hun gevoel dat het Nederlandse cabaretpubliek op de hereniging zat te wachten, hebben ze in een bondig liedje verwoord:
Niemand zit te wachten op Rutte-5, 6, 7
Niemand wil dat Groningen nog onverwacht gaat beven
Niemand is van plan Vandaag Inside iets te vergeven
En iedereen wil weten wat de zin is van dit levenNiemand zit te wachten op b-keus BBB
Niemand weet iets zeker, geef het toe, het is okee
Niemand wil nog rappen op n track van Ali B
En iedereen wil weten: waar en hoeveel stijgt de zee?Geen zorgen voor morgen, geen last op je rug
Geen trein met vertraging, geen wijd open brug
Geen tijd te verspillen, maar vliegens en vlug:
Lebbis & Jansen zijn terug!
Oudejaars 2023 – Wilko Terwijn
Wilko Terwijn laat in zijn conference aanvankelijk de Nederlandse politiek en buitenlandse oorlogen nog even rusten. De weerzin tegen de mensen die deze ellende hebben veroorzaakt is te groot. Liever vertelt hij smakelijk over zijn ervaringen op diverse festivals, zoals Zwarte Cross, waar een deel van de ‘130.000 straalbezopen boeren vanuit de hoge zweefmolen een douche van urine laten neerdalen en waar kots wordt gefrituurd’. Maar uiteindelijk moet hij er toch aan geloven.
Misschien wel zijn beste stukje is een typering van Pieter Omtzigt, die als een komeet omhoog geschoten is. Terwijn weet dat de populariteit van de Twentse politicus vooral te danken is aan zijn imago van betrouwbaarheid en het secuur volgen van de regels. Maar, zegt Terwijn, niemand, maar dan ook echt niemand zou zo’n man als voorzitter van de Vereniging van Eigenaren willen hebben. Tijdens een vergadering loert hij naar buiten, ziet dat iemand de vuilniszak vijf minuten te vroeg buiten zet en geeft de overtreder direct een reprimande.
Na de eerder op Theaterkrant gerecenseerde voorstelling is er nog flink gesleuteld aan Terwijns oudejaarsconference, die zal worden opgenomen in het Utrechtse Comedy Huis.
Vaarwel 2023 – Sjaak Bral
Ook Sjaak Bral besluit zijn serie traditiegetrouw met een opname, natuurlijk in Diligentia in Den Haag. Net als Terwijn moest ook Bral in december nog flink schaven aan zijn materiaal. Maar naarmate de serie in Den Haag naderde, werden ook de gaatjes gestopt met zijn bijzondere mix van volkse platheid en intelligente humor. Misschien wel het mooiste stuk zit meteen aan het begin: Als het podiumlicht nog gedoofd is, horen we het eerste couplet van het nostalgische ‘Veilig achterop bij vader op de fiets’ van de eerder dit jaar overleden Paul van Vliet. Als het refrein begint, neemt Bral in het licht met zijn gitaar het lied met een aangepaste tekst over: het is eigenlijk nergens meer veilig. Zo verwoordt Bral het alom heersende beklemmende gevoel en wordt een groot cabaretier in stijl geëerd. Later op de avond krijgt ook Wim de Bie, die andere Haagse cabaretgrootheid, een passend afscheid.
En voor de politici die misschien gerust gesteld worden door de woorden van Wilders dat hij zijn meest controversiële, ongrondwettelijke plannen in de ijskast stopt, heeft Bral een even simpele als beangstigende waarschuwing: Je stopt alleen dingen in de ijskast, die je er op een gegeven moment toch weer uit wil halen.
Thuis nog te zien of te beluisteren
Als de lezer dezes vanwege storm en regen of een overvolle agenda geen tocht naar het theater heeft kunnen of willen maken om aldaar het jaar af te sluiten, dan kan de schade alsnog thuis vanaf de bank worden ingehaald.
Update 1 januari 2024: Ook Micha Wertheim sloot 2023 fenomenaal af.
Foto: Tom Cornelissen
Na twee jaar lijkt corona niet de grootste stempel op het jaar – en daarmee op de oudejaarsconferences – te hebben gedrukt. Wel volop Poetin, stikstof, DWDD en Qatar zagen onze recensenten de afgelopen weken voorbijkomen bij de verschillende jaarsluiters van de cabaretiers. (meer…)
Voor het tweede achtereenvolgende jaar leek corona het feestje van de oudejaarsconference te gaan verzieken. Sjaak Bral meldde op zijn site: ‘Tournee gestopt door virale veelpleger.’ Meerdere cabaretheren (nee, geen enkele dame dit jaar in de voorhoede) bedachten echter een last minute alternatief. Een overzicht van wat waar nog te zien is. (meer…)
Het aantal cabareteske jaarsluiters groeit elk jaar. De tijd dat Wim Kan het monopolie had op 31 december ligt al ver achter ons. En ook gaat het niet meer louter om de strijd tussen de officiële kandidaat van de publieke omroep (Freek, Youp, Herman, Claudia) tegenover de commerciële dominee. (meer…)
2019 was een goudmijn voor de conferencier. De cabaretrecensenten van Theaterkrant zagen de afgelopen weken zes verschillende oudejaarsconferences en waren over alle zes (laaiend) enthousiast. Goed nieuws: de vier jaaroverzichten die op radio of tv uitgezonden worden, overlappen elkaar dit jaar niet. (meer…)
“naïeve onderbuikideeën in de hoofden van veel Nederlanders is omgegaan toen zij afgelopen november in het stemhokje het vakje van de PVV rood kleurden. ” nou, nou, u lijkt het vooroordeel te willen bevestigen: de cultuursector is kneiterlinks ;)