In het debat Talking to the dead – what an archive can, may and should do tijdens de afgelopen Nederlandse Dansdagen werden twee nieuwe publicaties van De Nieuwe Dansblibiotheek uitgelicht: Moderne Dans in Ontwikkeling van Moniek Merkx, Jeroen Fabius, Fransien van der Putt en High Shine van Tamara Antonijević en Catalina Insignares.

Het eerste boekje, Moderne Dans in Ontwikkeling, betreft een heruitgave van een doctoraalcriptie Theaterwetenschap van Moniek Merkx uit 1987, destijds uitgegeven door Aat Hougée. Het is – geloof het of niet – de enige Nederlandse publicatie over (post)moderne, nieuwe dans, reden genoeg om dit boekje opnieuw uit te geven. In haar bevlogen inleiding legt Fransien van der Putt de vinger op een pijnlijke plek. De esthetiek van vernieuwers als Van Manen en Van Dantzig heeft de Nederlandse dans lang gedomineerd en andere dansinvloeden gemarginaliseerd, schrijft ze met enige voorzichtigheid.

In het eerste deel van haar doctoraalscriptie belicht Merkx de internationale dansgeschiedenis tot 1950. In het tweede zoomt ze in op de nieuwe ontwikkelingen in Amerika. In het derde hoofdstuk leidt ze ons in het programma van de Opleiding Moderne Dans van de Amsterdamse Theaterschool (inmiddels SNDO) die toen, in 1984, net was opgericht.

In de herpublicatie is een interview met Merkx opgenomen, die kan terugkijken op een bijzondere carrière. Eén die, zoals we mogen lezen, sterk is geïnspireerd op het werk van Pina Bausch. Het interview geeft een mooi inkijkje in een woelige periode, waarin de hiërarchische systemen in dans en theater werden bevraagd.

Tijdens het debat op de Dansdagen, georganiseerd door Podiumkunst.net, lichtte Merkx toe hoe ze na haar studie van de (post)moderne, nieuwe dans geïnteresseerd raakte in de mime; ze gaf les aan deze opleiding en ontwikkelde werk met makers uit dit circuit. Van de mime belandde ze in het jeugdtheater, waar ze vernieuwend, fysiek, montagetheater creëerde; eerst onder de vlag van Max later met Maas Theater en Dans, waar ze onlangs afscheid nam als artistiek directeur. Wat hebben ze gemeen al die verschillende werelden; die niche, was één van de vragen tijdens het debat. ‘Het zijn allemaal vrijplaatsen’, antwoordde ze

Het boekje is bewust gepubliceerd in twee talen, zodat ook een internationaal veld bereikt kan worden. Naast het interview met Merkx, schreef Jeroen Fabius voor de heruitgave een vervolg op het boek Talk|SNDO 1982-2006, 30 years of movement research at the School for New Dance Development, dat de geschiedenis oppakt van de opleiding tot nu en zo krijgt deze herpublicatie nog meer context. De opleiding werd destijds opgericht door Pauline de Groot. Ze was live aanwezig bij het debat en gaf toelichting op enkele videobeelden van haar werk, dat ze heeft gedigitaliseerd en wil archiveren.

Hoe kan die archivering vormgegeven worden en vooral ‘levend blijven’, de grote vragen kwamen bij elkaar aan het einde het debat. Hoe maken we stoffige archieven, in opslag, toegankelijk en hoe kunnen websites – waar archieven van makers steeds vaker zichtbaar zijn – up to date blijven? ‘Een archief heeft alleen waarde als het in programmatische zin wordt ingezet’, stelde Van der Putt die De Groot bijstaat in haar archiveringsproces. Hoe creëren we duurzaamheid is ook een vraag die mime-wetenschapper Marijn de Langen bezighoudt. Guido Jansen, coördinator deskundigheidsbevordering van Podiumkunst.net, had geen pasklare antwoorden, maar kon de vragen beamen. Wijselijk citeerde hij Katja Heitmann; ‘Ook een archief is voortdurend in beweging.’ En inderdaad de heruitgave van Merkx doctoraalscriptie is er een levend voorbeeld van.

Het verleden is niet dood! Het werd fijntjes onderstreept door de andere publicatie, die werd uitgelicht tijdens het debat. High Shine is een initiatief van schrijver Tamara Antonijević. Ze schreef het boekje in samenwerking met de Braziliaanse choreograaf Catalina Insignares. High Shine ontvouwt hoe we transcendente ervaringen op papier kunnen verwoorden en hoe kunst een verbinding kan leggen met het schemergebied tussen de levenden en de doden. De twee maken gebruik van de methode Landscapes of the Dead. Hierin worden beelden gekanaliseerd aan de hand van aanraking en beweging. Overleden personen krijgen zo de vorm van een landschap. De publicatie is een samenwerking van De Nieuwe Dansbibliotheek en Das Publishing; het beschrijft niet zozeer de methode zelf, maar de literaire uitkomst van een gedeelde oefening.

Moderne Dans in Ontwikkeling van Moniek Merkx, Jeroen Fabius, Fransien van der Putt en High Shine van Tamara Antonijević en Catalina Insignares zijn uitgegeven door De Nieuwe Dansbibliotheek (boekjes #D04 en #D06). Foto: Klazien Brummel