De Nederlandse Toneeljury heeft vandaag haar selectie bekend gemaakt van de 12 meest indrukwekkende theaterproducties van het moment. Op twee voorstellingen na, is deze keuze te zien tijdens het Nederlands Theater Festival dat 1 september opent met de Staat van het Theater.

De Nederlandse Toneeljury bestaat dit seizoen uit Hadassah de Boer (voorzitter), Marjorie Boston, Rehana Ganga, Bram Jacobs, Sander Janssens, Christiaan Mooij, Fabian Pikula, Marijke Schaap en Dianne Zuidema. Ze vonden het een ‘weelde’ om weer uit een ruim aanbod te kunnen kiezen. ‘Het publiek kreeg een bloemrijk palet gepresenteerd aan uitgestelde voorstellingen en premières’, schrijven ze in hun juryrapport. De Toneeljury moest zelfs alle zeilen bijzetten om de hoeveelheid aan nieuwe producties, met veelal een beperkt aantal speelbeurten, te kunnen zien.

De selectie 2022 (in alfabetische volgorde) met juryquote:

BAAAAAA van Circus Treurdier

In BAAAAAA geeft Circus Treurdier de eeuwige underdog het podium. Dit levert een aantal geweldige scènes op, waarin de cast met smeuïg, onbeschaamd spel de meest walgelijke verschijningsvorm van de mens toont. Behalve een ijzersterke, gelaagde komedie, is BAAAAA ook muzikaal van zeer hoog niveau. De spelers boren een opvallend omvangrijk muzikaal spectrum aan: van vervreemdende klankharmonieën op het schooltoneel tot meerstemmige liedjes die ontroeren. BAAAAAA is een intelligent en hilarisch portret van hardnekkige groepsdynamica.

De dokter van Robert Icke bij Internationaal Theater Amsterdam

Met De dokter brengt regisseur Robert Icke bij ITA een zeer ambitieus ideeënstuk waarin een zinderende wervelwind aan actuele pijnpunten en complexe thema’s voorbijkomt. In strak versneden scènes behandelt deze voorstelling filosofische, maatschappelijke en ethische dilemma’s, zonder ergens voorbij te gaan aan de menselijke maat. De dokter is beklemmend actueel, overweldigend en onverwacht ontroerend. Het is een stuk dat je laat nadenken over je eigen, onvermijdelijk subjectieve perspectief waarmee je je tot het identiteitsdebat verhoudt.

Girls & Boys van Daria Bukvić bij Toneelgroep Oostpool 

In regie van Daria Bukvić neemt Hadewych Minis de toeschouwer mee in een ijzingwekkend verhaal dat begint als een luchtige boy meetsgirl-story, maar eindigt als gitzwart drama. Bukvić wisselt verstilde momenten af met energieke bewegingssequenties die lucht en ruimte scheppen, en waarin het drama kan resoneren. Met haar open en eerlijke spel toont Minis hoe een personage de grootst mogelijke pijn te verwerken krijgt en probeert nieuwe houvast te vinden. De voorstelling laat je naar adem happend achter.

La Codista van Marleen Scholten bij Acteursgroep Wunderbaum, Associazione TRAK en Theater Rotterdam

De monoloog La Codista van acteursgroep Wunderbaum is een mooi filosofisch kleinood over onze blik op tijd en tijdsbesteding. De voorstelling is aangrijpend én bevrijdend, in de manier waarop het personage van Marleen Scholten zich heeft verzoend met haar lot. Scholten werpt een zinvolle vraag op: wat moeten we met overbodige tijd? La Codista toont dat overbodige tijd verre van overbodig is, sterker nog: het is misschien wel een voorwaarde voor zingeving, creativiteit en ontspanning.

Lady Chatterley’s Lover van toneelgroep Amsterdam (voorheen De Warme Winkel) en Frascati Producties

In Lady Chatterley’s Lover onderzoeken Florian Myjer en Lisa Verbelen hoe vastgeroeste rolpatronen de huidige seksualiteit nog altijd in hun greep houden. Lady Chatterley’s Lover is op momenten confronterend, maar uiteindelijk vooral aangrijpend in hoe de performers bevrijding vinden in hun eigen marginaliteit. Beiden zijn op zoek naar herkenning. In hun allesoverwoekerende eenzaamheid vinden ze elkaar in een pleidooi voor liefde en seks op een manier die zich door niets en niemand laat beteugelen. Dat is moedig en prachtig.

Lichter dan ik van Olivier Diepenhorst bij Korthals Stuurman Theaterproducties

In Lichter dan ik staat het verhaal centraal van een Javaanse njai. Op prachtige wijze laten de makers zien hoe vrouwen zich in de standenmaatschappij van toen met dat systeem van onderdrukking staande hebben gehouden. Met veel respect en aandacht hebben de makers gebruiken van andere culturen over het voetlicht gebracht. Lichter dan ik is een verhaal dat ruimte geeft aan het perspectief van vrouwen dat te lang in ons koloniale verleden ontbrak.

De meester en Margarita van Orkater De Nieuwkomers en Konvooi

Konvooi levert met De meester en Margarita een imposante toneelavond af die op alle vlakken omverblaast. In een associatieve bad trip wordt de toeschouwer op speelse wijze geconfronteerd met boeiende filosofische denkstukken over waarheid en werkelijkheid. Het sinistere plezier spat van het podium in deze adembenemende muziektheaterervaring, waarin de waarheid wordt ontmanteld en twijfel en verwarring vervolgens vrolijk gerehabiliteerd worden. De meester en Margarita is een heerlijke nachtmerrie waar je niet uit wakker wilt worden.

Salomonsoordeel van TG Ilay, Likeminds en Het Zuidelijk Toneel

In Salomonsoordeel neemt theatermaker Ilay den Boer de toeschouwer mee in de morele dilemma’s die komen kijken bij het beoordelen van een asielaanvraag. Den Boer daagt zijn toeschouwers expliciet uit om ook de eigen morele standpunten te (durven) onderzoeken. Hij creëert daarvoor een open, intieme sfeer, waarin de verschillende perspectieven op subtiele wijze theatraal werden gemaakt.Salomonsoordeel is een belangrijke ethische denkoefening die je actief uitdaagt voorbij te gaan aan reflexen van makkelijke antwoorden en snel oordelen.

Slachthuis vijf van Erik Whien bij Theater Rotterdam

Met Slachthuis vijf brengt regisseur Erik Whien bij Theater Rotterdam een verpletterend oorlogsverhaal op toneel. Met zijn heldere regiekeuzes en perfect gedoseerde acteursregie, bewijst Whien opnieuw één van de grootste regisseurs van nu te zijn. Door het ingeleefde spel klauwen de personages zich genadeloos in je vast. De voorstelling laveert tussen kleinmenselijk drama en het grote gebaar, doorbreekt schaamteloos de vierde wand en vuurt wonderbaarlijke toneelbeelden op de toeschouwer af die nog lang op het netvlies gebrand blijven. 

Trojan Wars van Noël Fischer bij HNTJong en Het Nationale Theater

Trojan Wars van HNTjong is een overrompelende monsterproductie die de toeschouwers vijf uur lang alle hoeken van het theater laat zien. In een rijgdraad aan rauw-poëtische dialogen, massale groepschoreografieën, abstracte bewegingssequenties en ingeleefde monologen bedienen de makers zich van alle registers van hun ambacht. Trojan Wars is een groot theaterfeest dat genadeloos onder je huid kruipt. Tegelijkertijd laten de makers zien hoe politiek gekonkel en machtsspelletjes oorlogen kunnen ontketenen. Trojan Wars is daarmee tijdloos én razend actueel.

Winter/21/J. van Ryan Djojokarso en LIBI

In Winter/21/J. onderzoekt choreograaf Ryan Djojokarso hoe giftige mannelijkheid zich manifesteert in de huidige samenleving. Djojokarso levert een artistiek krachtig en maatschappelijk zeer urgent theatraal document af. Op een indrukwekkende manier weet Djojokarso de cross-overs te leggen tussen de verschillende disciplines. Djojokarso zoekt verwarring op, durft te irriteren en weet dan op prachtige wijze ook te raken. Een wonderschone, rauwe ervaring, die ruimte schept voor confrontatie en ongemak en daarin grote waarde vindt.

Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht van Pieter Kramer bij de Theateralliantie

Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht is een fijne well made play dat de toeschouwer meeneemt in de werkelijkheid van hoofdpersoon Christopher, een puberjongen op het autistisch spectrum. Regisseur Pieter Kramer pakt uit in uitbundige groepschoreografieën, maar zoekt ook expliciet de verstilling op. Het verhaal van Christopher wordt in deze voorstelling uiterst serieus genomen. Tegelijkertijd is het vintage-Pieter Kramer: een exorbitant acteursfeestje om je vingers bij af te likken.

Met deze selectie wil de Nederlandse Toneeljury een bloemlezing tonen van het mooie dat het Nederlands theater te bieden heeft. ‘Een schoonheid die niet zelfgenoegzaam verblindt of verbloemt, maar één die prikkelt, ontregelt en de toeschouwer onderdompelt in verwondering. Een schoonheid die je raakt.’

Foto: Trojan Wars van Het Nationale Theater, Bowie Verschuuren