Nog geen twee weken was het nieuwe SCALA Theater (capaciteit: tot 1050 stoelen, rekening houdend met alle coronamaatregelen in en rondom de zaal) in de Jaarbeurs Utrecht open. Maar met de vorige week afgekondigde nieuwe coronamaatregelen mag de theaterzaal vooralsnog nog maar 250 toeschouwers binnenlaten. Niet rendabel dus. 

Het vastgoed als basisvoorwaarde van de theateravond, werd sinds dit voorjaar ineens een problematisch obstakel. De coronamaatregelen die sinds juli voor theaters gelden, hebben enorme consequenties op de capaciteit en programmering van de bestaande theaters. Met de inachtneming van alle regels kunnen theaters, mits ze überhaupt een ontheffing op de dertigpersonenregeling hebben, nu gemiddeld pakweg eenderde van de zaalbezetting benutten. Voor veel artiesten, producenten en theaterinstellingen is dat een onhoudbare situatie. 

Maar tegelijkertijd werden op grote schaal (internationale) congressen afgelast, kwamen de grote beurshallen en evenementenlocaties onverhoopt leeg te staan. Theaters zaten met content die ze niet kwijt konden in hun eigen vastgoed, grote evenementenhallen met ruimte waar geen invulling meer voor was.

Cultuurstad Theaters, foto: Kaz Paul

Content zkt. meters
En dus werden in Utrecht, in samenwerking met producent Senf Theaterproducties, twee lege hallen in de Jaarbeurs ingericht tot het SCALA Theater. Maar ook op andere plekken leidden de coronamaatregelen tot bijzondere samenwerkingen.

In Den Bosch zocht Theater aan de Parade – dat haar theateractiviteiten in de schouwburg in de binnenstad toch al moest staken vanwege een geplande verbouwing – samenwerking met MAINSTAGE Brabanthallen. De twee Bossche instituten richtten onder de noemer Cultuurstad Theaters een theaterzaal in met in principe een coronabestendige capaciteit van maximaal 1000 toeschouwers. De plannen werden vorig jaar september al gepresenteerd, nog voor de corona-uitbraak. Het begin van deze samenwerking – waarbij het de uitdrukkelijke intentie is dat die ook na de coronacrisis wordt voortgezet – kwam door de uitbraak in een stroomversnelling.

Theater aan het Vrijthof in Maastricht zocht samenwerking met MECC Maastricht: het M-theater (capaciteit: maximaal 1250 toeschouwers), opent eind oktober haar deuren. Het M-theater heeft vooralsnog als enige van deze drie nieuwe theaters een volledige ontheffing op de dertigpersonenmaatregel ontvangen.

De beperkte zaalcapaciteit naar aanleiding van de coronamaatregelen die per 1 juli gelden, leidde direct tot beperking van het aanbod, volgens Jean Boelen, directeur van Theater aan het Vrijthof in Maastricht. ‘Tegelijk merkten we bij ons publiek wel behoefte aan kwaliteitsentertainment. Maar dat zijn vaak kostbare producties – musicals, grote shows, bekende cabaretiers – waarvoor je binnen het huidige vastgoed geen zakelijk model kan bedenken.’ Kortom, het theater had de content en het publiek, maar was op zoek naar ‘meters’.

Die vond Boelen bij beursgebouw het MECC, dat vanwege geannuleerde beurzen en evenementen genoeg ruimte beschikbaar had. Samen bouwen ze daar een volledig coronabestendig popup-theater op – ‘het enige dat we niet hebben is een trekkenwand’ – dat ten minste tot eind van dit jaar blijft staan. Met artiesten wordt gewerkt volgens een ‘faire partage-regeling’, zegt Boelen. ‘Het is iets wat we samen moeten doen: zij willen spelen, wij willen faciliteren en cultuur toegankelijk maken in deze tijd. Je kan je voorstellen dat wij best wat kosten hebben moeten maken om dit te realiseren.’

Matthijs Bongertman, directeur van Senf Theaterproducties, was ook op zoek naar een ruimte om grote namen uit de entertainment te programmeren. ‘Het gaat vooral om de grote muziekacts, die normaal in theaters voor ruim duizend toeschouwers staan. Die komen niet voor subsidie in aanmerking. De culturele sector is goed geholpen door de overheid, maar als je onder de brede cultuur valt – wat de entertainmentsector doet – val je buiten de boot.’

Hij zocht samenwerking met de Jaarbeurs in Utrecht. Een win-winsituatie volgens hem. ‘De Jaarbeurs heeft grote evenementenlocaties die nu toch leeg staan. Het SCALA Theater biedt overdag ruimte voor de zakelijke markt, en op vrijdag en in het weekend neemt de culturele sector het over.’ 

Beleving en routing
Bij alle drie de initiatieven staat niet alleen de voorstelling zelf, maar ook de theaterbeleving als geheel centraal. Veiligheid staat daarbij expliciet voorop, maar er is ook nagedacht over het vormgeven van een prettig avondje uit.

Het SCALA Theater ontvangt zijn bezoekers voorafgaand aan de voorstelling in verschillende, gethematiseerde foyers. Themadorpen, noemen ze dat. Bongertman: ‘Die foyers zijn met decorstukken en sfeervolle entourage in verschillende thema’s ingericht. Je koopt een kaartje en daarop staat op welk tijdslot je in welk themadorp wordt verwacht. Op die manier kunnen we de publiekstromen goed reguleren, zonder dat de toeschouwer steeds geconfronteerd wordt met die anderhalve meter afstand.’

Ook Boelen benadrukt het belang van die publieksbeleving. ‘Een avondje theater moet ook sfeer hebben. Zeker straks in de kerstperiode. Je moet niet het idee hebben dat je in een lege congreshal zit.’ Eenmaal in het M-theater word je opgevangen door medewerkers die je via een coronabestendige routing naar de tribune begeleiden. Hij maakt zich geen zorgen over de spreiding van de 1250 mogelijke bezoekers. ‘We hebben zeer ruime parkeergelegenheid, verschillende ingangen, de zaal is opgedeeld in vakken en je kan je drankje alvast mee de zaal innemen.

Impressie van de loges in het SCALA Theater

De theaterzaal
Het theaterzaal van het SCALA Theater in de Jaarbeurs Utrecht is met zijn opgestapelde (vierpersoons)loges geïnspireerd op het gelijknamige operahuis in Milaan. Bongertman: ‘Veel mensen lossen die anderhalve meter horizontaal op, maar die loges zijn de verticale oplossing. Zo heb je als publiek een groot gevoel van nabijheid tot de artiest.’ Beneden in de zaal zijn diverse duo-seats geplaatst, steeds voorzien van een tafeltje voor je drankje.

Het M-theater bestaat uit een ruimte van tienduizend vierkante meter (inclusief foyers, looproutes en restaurant). De zitplaatsen in de theaterzaal zijn opgedeeld in een vlakkevloergedeelte met daarachter een oplopende tribune – waar verschillende stoelcombinaties van twee, drie of vier stoelen worden geplaatst.

Cultuurstad Theaters in Den Bosch is opgedeeld in twee zalen. In de grote zaal is er plek voor 900 tot 1000 man en in de kleine zaal kunnen er maximaal 250. De grote zaal is, met zowel een vlakke als een oplopende tribune, vergelijkbaar ingericht als het M-theater in Maastricht.

Publiek
Dan de grote vraag: komt het publiek wel opdraven? In het M-theater loopt de voorverkoop erg goed, volgens Boelen. Ook Bongertman is positief: ‘Onze ervaring is dat steeds meer mensen doorhebben dat theater een veilige plek is. Dat merk je in reacties en in kaartverkoop. Ondanks de toenemende bezorgdheid rondom het coronavirus, zien we geen toename in het aantal annuleringen.’

Boelen ziet bovendien een kans om nieuw, jonger publiek aan het theater te binden. ‘Wellicht kunnen we dat publiek, dat normaal niet zo snel naar Theater aan het Vrijthof komt, nu verleiden om naar het M-theater te komen en ze vanuit daar ook interesseren voor ander aanbod.’

Beeld: Impressie van het M-theater in Maastricht

Het SCALA Theater in Utrecht heeft een beperkte ontheffing gekregen (maximaal 250 personen per activiteit) en blijft zodoende vooralsnog dicht. De voorstellingen tot en met 20 oktober zijn verschoven naar januari 2021.

Cultuurstad Theaters in Den Bosch heeft na een aanvankelijke afwijzing, op 6 oktober alsnog een beperkte ontheffing op de dertigpersonenmaatregel gekregen en mag per evenement 600 bezoekers ontvangen. 

Het M-theater in Maastricht heeft een volledige ontheffing gekregen. Op zondag 25 oktober wordt het geopend met een concert van Tino Martin.

Dit bericht is aangepast naar aanleiding van de beperkte ontheffing op de dertigpersonenmaatregel voor Cultuurstad Theaters in Den Bosch (7-10-2020).