Oorkaan, De Horde, VIA ZUID, Explore the North en Story Academy krijgen voor het eerst een plek in de Culturele Basisinfrastructuur (BIS). Likeminds, Musicalmakers, HipHopHuis, Holland Opera en de Stilte verliezen die status. Dat staat in het advies dat de Raad voor Cultuur vandaag presenteert. Internationaal Theater Amsterdam (ITA) degradeert tot een middelgroot gezelschap, zonder internationale functie.
181 culturele instellingen hebben voor de komende subsidieperiode, 2025-2028, ingetekend op een functie in de BIS. Hun aanvragen zijn voorgelegd aan de Raad voor Cultuur (RvC), die vandaag zijn beoordeling presenteert. Het gaat over de verdeling van 250 miljoen euro subsidie. Het is een advies aan de Minister van OCW, die op Prinsjesdag een definitief besluit presenteert.
Als de minister het advies van RvC opvolgt, zal de BIS na 2025 niet wezenlijk verschillen van de huidige. Over alle disciplines zijn er slechts twaalf nieuwkomers en negen afvallers. De categorieën Theater, Dans en Opera blijven qua instellingen ongewijzigd. In de categorie theater is een wezenlijke wijziging dat ITA niet langer een groot, maar een middelgroot gezelschap is, een subsidiekorting van ruim 1,3 miljoen euro. Dat geld gaat naar Theater Rotterdam dat groeit van middelgroot naar groot.
In de categorie Jeugdpodiumkunsten veroveren Oorkaan en De Horde voor het eerst een plek. Holland Opera en de Stilte krijgen een negatief subsidie-advies. Bij de zwaar overvraagde categorie Ontwikkelinstellingen zijn Explore the North, Story Academy en VIA ZUID de nieuwkomers. Likeminds, Musicalmakers en het HipHopHuis verliezen hun BIS-functie.
In de categorie theater blijven de huidige negen gezelschappen zitten: Tryater, Internationaal Theater Amsterdam, Het Nationale Theater, Noord Nederlands Toneel, Theater Rotterdam, Theater Utrecht, Toneelgroep Maastricht, Toneelgroep, Oostpool en Het Zuidelijk Toneel. Wel vinden er verschuivingen plaats in de verdeling van de beschikbare budgetten, waarbij vooral de degradatie van Internationaal Theater Amsterdam opvalt. Als het aan de Raad voor Cultuur ligt, gaat ITA van groot naar middelgroot gezelschap. De plannen van de drie stadsgezelschappen vergelijkend vindt de raad de plannen van Theater Rotterdam en Het Nationale Theater ‘op alle vlakken beter dan die van ITA’. Daarmee verliest ITA ook zijn extra bijdrage voor internationale excellentie – die formeel niet mag worden toegekend aan een middelgrote theatergroep. ITA gaat daarmee terug van een jaarlijkse rijkssubsidie van 3.704.172 euro in deze periode naar 2.022.500 vanaf 2025. Eerder besloot ook al de Amsterdamse Kunstraad vanaf 2025 250.000 te korten op ITA. De bijdrage voor internationale excellentie, ruim drie ton, wordt nu niet toegewezen, maar uit het advies valt op te maken dat de Raad deze gelden aan ITA zou willen toekennen.
De raad was de afgelopen subsidieperiodes al kritisch op de plannen van ITA, vooral op het gebied van artistieke zeggingskracht, diversiteit, reisbeleid en talentontwikkeling. In de huidige plannen is daarop volgens de RvC te weinig verbetering te zien. Na de komst van de nieuwe artistiek directeur Eline Arbo had de raad verwacht te lezen hoe de nieuwe directie een koerswijziging zou vormgeven, maar deze wordt in de plannen slechts beperkt benoemd.
Ook in de categorie Dans adviseert de raad om de huidige instellingen te behouden: Het Nationale Ballet, Nederlands Dans Theater, Introdans, Club Guy & Roni en Scapino Ballet.
Ook ISH had een aanvraag ingediend voor de functie Dans. De raad is positief over die aanvraag en had graag een hiphopdansgezelschap in de BIS gezien, maar mag vanwege regionale spreiding slechts één instelling uit Amsterdam selecteren en kiest dan toch voor Het Nationale Ballet. ‘Het Nationale Ballet is van uitzonderlijke waarde voor de Nederlandse dans en de betekenis daarvan in het buitenland.’ ISH had voor de zekerheid ook een aanvraag ingediend bij het Fonds Podiumkunsten en krijgt daar wel een positief advies en dus alsnog een vierjarig subsidie.
Ook in de categorie opera hoefde de Raad geen keuze te maken tussen instellingen. Er kwamen drie aanvragen binnen, alle afkomstig van de huidige BIS-instellingen: De Nationale Opera, de Nederlandse Reisopera (voor regio Oost), en Opera Zuid (voor regio Zuid).
De kwaliteit van de aanvragen van DNO en Opera Zuid noemt de raad hoog, maar die van de Reisopera blijft daarbij achter. ‘De daarin genoemde titels en namen zijn veelbelovend, maar in het plan ontbreken samenhang, onderbouwing en reflectie.’ Gezien de matige artistiek-inhoudelijke kwaliteit van de aanvraag adviseert de raad om aan deze subsidieverlening een voorwaarde te verbinden.
Opera Zuid maakte in haar aanvraag een radicaal statement: het gezelschap vroeg dubbel zo veel subsidie aan als het maximaal beschikbare budget. Dat bedrag is volgens Opera Zuid noodzakelijk om haar basisfunctie naar behoren te kunnen blijven vervullen. De raad onderkent dat Opera Zuid structureel meer armslag nodig heeft en is vol lof over de ingediende plannen (‘zowel artistiek-inhoudelijk als in maatschappelijk opzicht onderscheidend en van onmisbare waarde voor een breed opera-aanbod in de regio Zuid’). Tegelijkertijd is de raad gebonden aan de regeling en kan hij binnen dat kader geen hogere financiering bepleiten. De Raad hoopt dat het ministerie Opera Zuid actief wil ondersteunen met aanvullende financieringsmogelijkheden.
De raad adviseert negen aanvragen te honoreren, waaronder het Holland Festival, de Nederlandse Dansdagen, Noorderzon, November Music, O. Festival, Oerol en Festival Tweetakt.
Nieuwe aanvrager Holland Dance Festival krijgt een positieve beoordeling, maar de raad adviseert de instelling toch geen BIS-plek toe te kennen. Hij weegt Holland Dance af tegen de Nederlandse Dansdagen en geeft dan de voorkeur aan de Dansdagen, met het oog de regionale spreiding en vanwege ‘de positie die het inneemt voor het bredere Nederlandse dansveld’. Holland Dance had ook een vierjarige subsidie aangevraagd bij het Fonds Podiumkunsten, maar krijgt ook daar vandaag een negatief oordeel.
Ook Rotterdam Circusstad krijgt van de raad een positieve beoordeling, maar geen plek. Afgewogen tegen de andere aanvragers zou het festival ‘minder slagkracht hebben’ en het nieuwe circus zou ook al gepresenteerd worden door een aantal andere festivals. In tegenstelling tot Holland Dance krijgt Circusstad vandaag wel een positief advies van het Fonds Podiumkunsten en dus alsnog een vierjarige subsidie.
De jeugdgezelschappen Danstheater AYA, Het Filiaal theatermakers, Het Houten Huis, Het Laagland, Maas theater en dans, Het Nationale Theater, SALLY Dansgezelschap Maastricht, Theater Artemis, BonteHond, Theater Sonnevanck en De Toneelmakerij behouden hun plek in de BIS. Vanaf 2025 komen daar Oorkaan en De Horde bij. De Horde van nam vorige zomer Theater het Badhuis in Nijmegen over van Theatergroep Kwatta, dat vier jaar geleden haar structurele subsidie verloor. Oorkaan is een Amsterdams jeugdmuziekgezelschap dat theatrale concerten maakt.
De aanvraag van mogelijke nieuwkomer Garage TDI beoordeelt de raad als onvoldoende, net als de aanvragen voor de huidige BIS jeugdgezelschappen Holland Opera en de Stilte. TDI en Holland Opera deden ook een aanvraag bij het fonds, die vandaag voor TDI wel en voor Holland Opera niet gehonoreerd is. De Stilte heeft echter alleen ingezet op de BIS en wordt nu voor overheidsfinanciering afhankelijk van gemeentelijke of provinciale ondersteuning.
Sinds 2021 maakt de categorie Ontwikkelinstellingen deel uit van de BIS. De regeling bood in de subsidieperiode 2021-2024 ruimte aan vijftien instellingen die zich met talent- en/of genre-ontwikkeling bezighielden. Voor de komende subsidieperiode is de categorie met één plek uitgebreid. Maar de belangstelling voor deze categorie was net als vier jaar geleden vele malen groter, met 49 ingediende aanvragen.
26 daarvan kregen meteen een negatief advies. 23 kregen een positieve beoordeling en kwamen in aanmerking voor een verdere selectie, waarbij meerdere instellingen ook tegen elkaar werden afgewogen. Op het gebied van de podiumkunsten koos de Raad uiteindelijk voor onder andere Het Utrechtse podiumkunstencentrum DOX, het Haagse collectief van verhalenvertellers Story Academy (in 2019 ontstaan als afsplitsing van ROSE Stories) en Emoves uit Eindhoven. De Raad waardeert dat deze instellingen multidisciplinair te werk gaan.
Story Academy is een nieuwkomer in de BIS, net als productiehuis en festival Explore the North uit Leeuwarden en het Maastrichtse netwerk VIA ZUID. De RvC ziet een netwerk ‘als een goed model om nieuwe makers gemakkelijk op verschillende plekken te introduceren en zo de toegankelijkheid van deze ontwikkelinstellingen te vergroten’. Ook de netwerk-instellingen De Nieuwe Oost (Arnhem/Nijmegen/Deventer), VIA ZUID (Maastricht), Bosse Nova/PLAN (’s-Hertogenbosch), Grand Futura (Station Noord) uit Groningen blijven in de BIS.
Artistiek/inhoudelijk vindt de raad de aanvragen van onder meer Toneelschuur Producties (‘een artistiek hoogwaardig productiehuis’), Orkater (‘een aanjager op het gebied van vernieuwend muziektheater’), Frascati (‘de talenten stroomden gemakkelijk door naar andere posities in het veld’) en Korzo (‘voorhoede van de ontwikkeling van dans en beweging’) er bovenuit springen. Ook zij krijgen of behouden een plek als Ontwikkelinstelling.
Podiumkunstinstelling Likeminds krijgt een negatief advies. De raad vindt dat er bij het gezelschap ‘te veel onduidelijk is rond een cruciale randvoorwaarde – sociale veiligheid – om invulling te kunnen geven aan een ontwikkelfunctie in de BIS’. De instelling was de afgelopen vier jaar als ontwikkelinstelling opgenomen in de BIS en had volgens de Raad ‘mooie ontwikkeltrajecten en een interessante artistiek-inhoudelijke output, waarbij meerstemmigheid en nieuwe verhalen van de makers centraal staan’. Maar de instelling belandde in 2023 in zwaar weer na berichtgeving over grensoverschrijdend gedrag van de algemeen directeur en gebreken in de financiële huishouding van het gezelschap. De raad mist in de aanvraag ‘een meer fundamentele reflectie op de vraag hoe deze situatie heeft kunnen ontstaan en waarom niet in een veel eerder stadium serieuze stappen zijn gezet ontbreekt.’
Ook Musicalmakers verliest haar plek. Vier jaar gelden maakte de raad ruimte voor één musicalinstelling in de BIS, die werd toegekend aan MusicalMakers. De raad oordeelt voornamelijk positief over de toekomstplannen van het ontwikkelhuis voor musical, maar de afgelopen periode heeft de instelling zich in de ogen van de raad niet genoeg waargemaakt. ‘Door opeenvolgende bestuurlijke wisselingen kwam de instelling nauwelijks aan het uitvoeren van haar kernactiviteiten toe. De raad kon daarom moeilijk beoordelen wat de artistiek-inhoudelijke kwaliteit van de ontwikkeltrajecten van deze instelling is en heeft onvoldoende vertrouwen in de ambitieuze plannen voor de komende periode.’
Voor deze functie had overigens ook M-Lab een aanvraag ingediend, maar ook die wordt niet gehonoreerd. Dat hiermee de enige ontwikkelplek voor musicals verloren gaat, betreurt de raad, maar hij constateert tegelijkertijd dat er bij theatergezelschappen steeds meer aandacht komt voor dit podiumkunstengenre, ‘wat de pijn enigszins verzacht’. Beide instellingen konden geen reserve-aanvraag indienen bij het Fonds Podiumkunsten op basis van de ingangseisen (aantal producties en speelbeurten).
Naast Likeminds krijgt ook HipHopHuis een negatief advies. De stichting ter bevorderen van de hiphop-cultuur heeft in de ogen van de raad de afgelopen subsidieperiode aan landelijke betekenis ingeboet. ‘HipHopHuis profileert zich te weinig als toonaangevende hiphop-instelling en opereert vrijwel uitsluitend in de eigen Rotterdamse omgeving.’
beeld Herman van Bostelen
Het culturele leven komt op veel plekken slechts voorzichtig weer op gang. Dat schrijft de Raad voor Cultuur aan demissionair minister Van Engelshoven (OCW). Er is volgens de adviesraad ’tijd, geld en ruimte’ nodig om te voorkomen dat de cultuursector alsnog omvalt. (meer…)
De culturele sector heeft 477 miljoen euro per jaar extra nodig. Dat schrijft de Raad voor Cultuur in een brief aan informateur Tjeenk Willink. De Raad berekende het bedrag op basis van een analyse en doorrekening van adviezen uit de afgelopen kabinetsperiode. ‘Een sterke culturele sector heeft een belangrijke economische en maatschappelijke aanjaagfunctie.’ (meer…)
De Raad voor Cultuur maakte vanmiddag bekend wie vanaf 2021 een plek krijgt in de culturele basisinfrastructuur, de groep instellingen die rechtstreeks door het rijk wordt gesubsidieerd. Een overzicht van de eerste reacties.
Het Rijk dient de Culturele Basisinfrastructuur (BIS) uit te breiden en daarbij meer rekening houden met populaire genres, interdisciplinaire ontwikkelingen en de noden van topinstellingen. Dat schrijft de Raad voor Cultuur in zijn advies voor het landelijk cultuurstelsel na 2021. Ook acht de Raad het noodzakelijk ‘om de te krappe bedragen voor een aantal instellingen te verhogen’. (meer…)
Staatssecretaris voor cultuur Halbe Zijlstra heeft de Raad voor Cultuur in een brief van 15 januari om advies gevraagd ten behoeve van de culturele basisinfrastructuur 2013-2016. De Raad heeft 119 aanvragen gekregen waarover hij voor 22 mei een advies moet uitbrengen. Over de beleidsplannen van de fondsen hoeft de Raad geen individueel advies uit te […]
