De coronamaatregelen hebben de cultuursector moedeloos gemaakt, maar toch niet helemaal lam geslagen. De tegenslagen hebben ook tot een golf van inventiviteit en creativiteit geleid. Avondlockdown, totale lockdown…, de traditionele Haagse jaarsluiter Sjaak Bral liet het er niet bij zitten. (meer…)
Oudejaarsconferences: wie is er eigenlijk niet groot mee geworden? Het is een oer-Hollands genre, passend in het rijtje stroopwafels, Sinterklaas en de Deltawerken. Van alle beoefenaars van dit genre vormt Sjaak Bral (55) misschien wel de meest standvastige. Sinds 1996 heeft hij ieder jaar een oudejaarsconference gedaan, wat Vaarwel 2018 zijn drieëntwintigste op rij maakt.
Aan alles merk je dat Bral een routinier is in het genre. In hoog tempo jaagt hij er de meest opmerkelijke en gedenkwaardige nieuwsfeiten van het jaar doorheen, van de belachelijk hete zomer tot de rechtszaak van Emile Ratelband, en van de dreigende uitzetting van de Armeense tieners Lili en Howick tot het huwelijk van de Britse prins Harry met Hollywood-ster Meghan Markle. Iedere gebeurtenis vormt de aanleiding voor een of meerdere grappen, en eventueel een kort commentaar, waarna we snel doorgaan naar het volgende item.
Sinds jaar en dag is het ook gebruikelijk dat een oudejaarsconference voorzien is van een overkoepelende moraal die de cabaretier het publiek wil meegeven. Bij Sjaak Bral zit die moraal dit keer verpakt in het verhaal over zijn goede vriend Bert, die afgelopen jaar overleed. Bert was een anarchist in hart en nieren, werd terminaal ziek en koos er vervolgens voor om euthanasie te laten plegen. Van hem leerde Bral dat je de deuren in je hoofd zoveel mogelijk moet openzetten, oftewel ruimdenkend moet zijn. Mensen betuttelen elkaar te veel de laatste tijd, vindt Bral, of het nou gaat om klimaatverandering of de seksuele mores.
Het is een boodschap die er op deze avond ingaat als koek bij het veelal wat oudere publiek. En dat is eigenlijk niet zo verwonderlijk, want wie is er nou tegen ruimdenkendheid? Daar zit meteen ook de zwakke plek van Brals oudejaarsconference. Hij is een cabaretier die niet echt positie kiest, maar het liefst iedereen te vriend wil houden. Dus maakt hij zowel grappen over de VVD als over GroenLinks, en uit hij eerst lovende woorden over de Britten (‘De enige leuke bevolkingsgroep in Europa’), om ze vervolgens tot op de grond toe af te branden in een met heerlijk Haagse tongval gezongen banjolied met de pakkende refreinregel: ‘Krijg toch de schijt met je vuile, vieze Brexit.’
Brals veilige koers sluit direct aan bij wat geldt als een ander typisch kenmerk van de oudejaarsconference: de gerichtheid op verbinding. Waar cabaretiers normaal gesproken de confrontatie opzoeken met hun publiek, of althans die reputatie hebben, is het idee bij de oudejaarsconference juist dat het hele land zich voor even verenigd weet rondom de televisie.
Dat is natuurlijk een nobel streven, maar bij Bral mondt het deze keer wel uit in een wat gemakzuchtige houding. Vaarwel 2018 wekt de suggestie dat alle grote problemen van onze tijd – de vluchtelingencrisis, klimaatverandering, #MeToo – zijn op te lossen door gewoon maar wat ruimdenkender te zijn en elkaar wat meer vrijheid te gunnen. Dat klinkt leuk, maar het gaat voorbij aan de vele conflicterende belangen waar Nederland en de wereld momenteel mee worstelen.
Brals toeschouwers zal dat waarschijnlijk allemaal worst wezen. Zij komen naar hem toe om het jaar met een gulle lach uit te luiden en worden daarin niet teleurgesteld. En los van de inhoud valt er bij de oudejaars van Sjaak Bral ook nog meer dan genoeg te genieten. De liedjes zijn sterk, Bral speelt zijn show strak en het decor, bestaande een ruime verzameling deuren die regelmatig open en weer dicht gaan, ziet er fraai uit. Dit alles bewijst dat Bral er na al die jaren nog altijd prima toe in staat is om een volwaardige oudejaarsconference neer te zetten.
Foto: Martijn Beekman
