De spelers schrijven zelf hun personage, maken zelf hun kostuums en stappen vervolgens in een fictief universum dat hun door een storyteller wordt aangereikt. Spelen maar! Welkom in de wereld van LARP.
fotografie Anna van Kooij
‘Wacht maar, ik word straks heel lelijk. Écht heel lelijk.’ Wanneer ze vijftien minuten later terugkomt, zit haar gezicht onder de zweren. Als ik om me heen kijk, moet ik moeite doen om sommige mensen te herkennen met wie ik net nog gezellig zat te barbecueën. Hun gezicht is wit geschminkt, of ze hebben een pet over hun hoofd getrokken. Hun lichaamshouding is veranderd en ze kijken me niet meer zo vriendelijk aan. Mijn eerste LARP is begonnen.
LARP staat voor Live Action Role Playing. In de basis houdt dat in dat een groep mensen in een fictieve verhaalwereld een bepaalde situatie fysiek uitspeelt vanuit zelfgeschreven personages. De mogelijkheden zijn eindeloos. De meest populaire LARPs zijn gericht op fantasy, geschiedenis, mythologie, horror of post-apocalyptische thema’s, maar er zijn oneindig veel genres en onderwerpen. Zo organiseert LARP-vereniging Zoek de Blauwe Steen een evenement geïnspireerd door het Eurovisie Songfestival, waarin spelers een land krijgen toegewezen en binnen één weekend hun eigen Eurovisie-act neerzetten.
LARP kan dus op zoveel verschillende manieren worden gespeeld, dat het lastig is om de kern van LARP te omschrijven. Veel informatie over LARP komt dus specifiek uit de twee LARPs die ik zelf heb bijgewoond, maar er zijn wel wat kenmerken die op bijna elke LARP van toepassing zijn.
Bij de meeste LARPs staat een fictief universum centraal. Deze verhaalwereld bestaat vaak langer dan één evenement. Spelleiders of ‘storytellers’ bedenken die van tevoren, of baseren die op bestaande concepten. Ze schrijven voor een evenement tenminste één plotlijn en sturen de spelers tijdens het evenement aan. Ze worden soms gezien als de regisseurs van LARP, maar ze zijn geen ‘puppet masters’; de spelers zelf hebben de touwtjes in handen. Elke beslissing van een speler verandert de plot van de LARP. De spelleiders houden de rode draad steeds in de gaten, en zijn daarom misschien wel meer dramaturg dan regisseur. Ter plekke passen ze de plot aan op de handelingen van de spelers. Er staat zo weinig mogelijk van tevoren vast en er zijn weinig regels, hetgeen zorgt voor een ontzettend dynamisch spel. Spelleiders en spelers moeten constant op elkaar reageren. De spelers hebben van tevoren een personage geschreven en moeten al improviserend altijd vanuit diens eigenschappen blijven spelen. Om de verhaallijn toch een beetje houvast te geven, zijn er ook mensen die deelnemen als Non Player Character (NPC’s), figuranten die als pionnen kunnen worden ingezet om het verloop van het plot te beïnvloeden.
Toen ik naar het verschil tussen LARP en theater vroeg, kreeg ik van meerdere LARPers meteen als antwoord: ‘Wij hebben geen toeschouwers’. Zodra ze een publiek zouden trekken, zou het spel niet meer met zoveel vrijheid kunnen worden gespeeld. Het staat de immersiviteit in de weg. De spelers krijgen bij LARP de kans om zich voor een bepaalde tijd bijna volledig onder te dompelen in een andere wereld. LARP is de fysiekere, ‘immersievere’ nakomeling van table top-spellen zoals Dungeons & Dragons, waarbij spelers met een spelleider aan tafel zitten en ook personages in een fictieve (vaak fantasy-achtige) wereld zijn, maar alleen vertellen wat er gebeurt in plaats van het uit te spelen.
Bij LARP krijgt de aankleding veel aandacht. Zeker in de LARPs met een fantasy-thema maken veel spelers hun eigen kostuums en attributen. Ook daarin bestaat veel vrijheid, maar bij historische LARPs is het belangrijk dat de kleding geschiedgetrouw is. Daarnaast staat veiligheid voorop. Wapens hebben meestal een kern van glasvezel en moeten een schuimrubberen buitenkant hebben. Om ze toch een authentiek uiterlijk te geven, zit er vaak een latex laag omheen.
Een bruin Tilburgs café
Ik bezocht de Tilburgse LARP-vereniging Woven Darkness, die één avond per maand samenkomt. Ze spelen als sinds 1997 één doorlopend plot. De vereniging bestaat uit twintig tot dertig spelers, een klein gezelschap voor LARP. De sfeer is dan ook intiem en er wordt, in tegenstelling tot veel LARP-evenementen, binnen gespeeld, in een bruin Tilburgs café. Woven Darkness is een ‘modern LARP’, gebaseerd op een bestaand rollenspel uit de jaren negentig, Vampire: The Masquerade. Het speelt zich af in een wereld die veel overeenkomsten heeft met die van ons. Het café in Tilburg is in het verhaal ook een café in Tilburg. Er is echter één groot verschil: naast menselijke inwoners leven er in deze verhaalwereld ook vampiers en weerwolven. De LARPers van Woven Darkness spelen allemaal vampiers. Ze kleden en gedragen zich als mensen, maar leven op bloed, en dierlijke instincten nemen soms de overhand. Woven Darkness combineert LARP met zijn voorloper table top. Als iets zich buiten het café afspeelt, wordt het verhaal verder gespeeld aan een tafel in een andere ruimte. In plaats van het fysiek uit te spelen, beschrijf je daar aan elkaar wat je personage ziet en doet. Zo is er de mogelijkheid om ook verhaallijnen plaats te laten vinden op plekken die ingewikkeld na te bootsen zijn, zoals een fabriekshal met een lopende band en laadplatform voor vrachtwagens.
Daarbij dragen alle personages ook een character sheet met zich mee, een korte samenvatting met daarop de geschiedenis, eigenschappen en vaardigheden van jouw personage. Een vaardigheid kan van alles zijn, van communiceren met dieren tot goed kunnen sluipen. Als je de vaardigheid ‘goed kunnen sluipen’ bezit en je zou ongemerkt een ruimte willen betreden, dan wordt er door een spelletje steen-papier-schaar met de spelleider bepaald of je daarin slaagt. Als je meer ervaring hebt, mag je meerdere pogingen doen. Op de character sheet worden ervaringspunten bijgehouden.
De vampiers hebben gemeenschappelijke vijanden, zoals de weerwolven, maar ook onderling is er veel conflict. De vampiermaatschappij bestaat namelijk uit zeven verschillende clans met verschillende eigenschappen en achtergronden. Het spel van Woven Darkness is vooral gericht op de politiek tussen deze clans en hun vijanden. Conflicten worden opgelost door te praten en onderhandelen. Er is weinig sprake van fysiek gevecht, maar des te meer van intriges en mind games. In het café wordt veel gefluisterd: terwijl de invloedrijkere personages met elkaar aan tafel vergaderen, worden in de hoeken diplomatieke verbondjes gesloten en onderhuidse bedreigingen uitgesproken.
Inleven en improviseren
Door het korte tijdsbestek en mijn minieme ervaring met LARP, krijg ik een personage toegewezen van de spelleiders. Ze zijn opgelucht dat ik wel theaterervaring heb, want je kunnen inleven en improviseren is belangrijk. Ik speel een jonge vampier uit de adellijke clan genaamd Miriam Brenninkheim, met een vette knipoog naar de rijkste familie van Nederland. Miriams clan was niet langer welkom in Breda door onenigheden met de Prins, dus kom ik naar Tilburg in de hoop dat ik daar vrediger ontvangen word. Ik mag meteen de Prins van Tilburg ontmoeten, al mag ik alleen zijn vragen beantwoorden en hem niet direct aankijken. Hij hoopt dat ik met zijn steun misschien de band tussen Tilburg en Breda kan versterken.
Als nieuweling hoop ik onder de hoede van mijn clangenoten rustig de kat uit de boom te kijken, maar de spelers uit mijn clan blijken onverwacht afwezig. Zo komt mijn personage meteen voor een interessante keuze te staan: ik mag afgevaardigde worden van mijn clan bij een belangrijke vergadering, maar als mijn clangenoten dan alsnog verschijnen, zou mijn zelfbenoemde leiderschap wel een behoorlijke rel veroorzaken.
Als beginnende LARPer had ik me van tevoren al uit nieuwsgierigheid voorgenomen om overal ‘ja’ op te zeggen, dus binnen een uur is mijn positie gestegen van ‘nieuweling’ naar ‘Primogen’, oftewel hoofd, van de clan Ventrue. Hoewel het lastig is om meteen te begrijpen welke verhaallijnen en conflicten er allemaal lopen, wordt het meteen duidelijk dat iedereen in dit spel voor zijn eigen belangen en de belangen van zijn clan vecht.
Ik zet me schrap voor allerlei ellende. Van tevoren kreeg ik namelijk al te horen dat je als nieuw personage altijd tot een lagere rang behoort. Hierdoor heb je veel beperkingen. Je mag niet zomaar iedereen aanspreken. Je mag de hapjes die op tafel staan uitgestald niet opeten, want vampiers eten niet, tenzij ze daar een speciale vaardigheid voor hebben ontwikkeld. Je zult er maar aan moet wennen dat andere vampiers tegen je schreeuwen en op je neer kijken. Ik sprak met Florence, een meisje dat net nieuw is bij de vereniging. Haar personage heeft nog niet veel status opgebouwd en wordt daarom gezien als het slaafje van haar clan. Het vechten voor haar plek bleek een grote uitdaging voor Florence, die zichzelf binnen het spel constant moet inhouden om niet terug te schreeuwen tegen de andere spelers. Zelf zou zij het niet pikken als iemand haar zo zou behandelen, maar het paste niet bij haar personage om in opstand te komen.
Dit illustreert heel duidelijk waar het bij de LARP-ervaring van Woven Darkness om gaat: via je personage krijg je de kans om anders op situaties te reageren dan je in het dagelijks leven zou doen, maar de spelleiders en andere spelers zoeken jouw grenzen daarin op. De LARPers willen uitgedaagd worden, buiten hun comfortzone treden. Van tevoren werd ik al gewaarschuwd: ‘Buiten het spel zijn we heel aardig, maar onze personages zijn dat zeker niet’. Woven Darkness speelt met horrorelementen, niet alleen door morbide thema’s zoals het drinken van bloed, maar vooral door mentale spelletjes waarin jouw personage wordt meegenomen. In zekere zin heb je dit zelf in de hand: je mag de spelruimte uitstappen wanneer je wilt, je kunt van tevoren aangeven welke thema’s te gevoelig liggen en er wordt gebruik gemaakt van stopwoorden. Met de woorden ‘rood’ en ‘oranje’ kun je aangeven waar je grenzen liggen, met ‘groen’ geef je aan juist verder te willen ontdekken. Alles mag, niets hoeft.
Respectvol
Ook bij Emphebion, de high fantasy-LARP die ik bezocht, viel me op hoe respectvol de LARP-cultuur is. Er wordt van iedereen verwacht dat hij of zij actief meespeelt, maar je mag er ook op ieder moment even uitstappen. Emphebion is wat grootschaliger (ongeveer 50 deelnemers) en duurt van donderdagavond tot zondagmiddag, dus het moet ook mogelijk zijn voor de spelers om af en toe zichzelf te zijn. ’s Nachts zal er sowieso weinig spel plaatsvinden. Dat geldt niet voor alle LARPs, bij sommige evenementen kun je verwachten dat er midden in de nacht een monster je tent binnen komt, of moet je zorgen dat ook je slaapplaats is ingericht conform het thema van de LARP.
Bij Emphebion zijn die regels niet zo streng. Zolang ik een kostuum draag, een lange groene jurk, is het goed. Ik speel ‘reporter’ en mag de spelers ook aanspreken buiten hun personage om en vragen stellen over hun leven buiten de verhaalwereld. Dit past toevallig in de verhaalwereld van Emphebion. Het spel wordt gespeeld in weilanden, een boerderij en een bos. De kleding van de spelers ziet er over het algemeen Middeleeuws uit. Veel bruin leer en katoen, veel donkergroene en donkerblauwe kleuren. Elfen, mensen, dwergen en andere wezens leven daar naast elkaar, maar niet altijd in vrede. Op het zomerevenement dit jaar hebben de dwergen net de boekdrukkunst uitgevonden. Naast het gevaar dat komt kijken bij deze innovatie, kappen ze ook bomen uit het bos voor papier. Dit roept weerstand op bij de elfen en bij het bos zelf.
Woven Darkness en Emphebion maken zo allebei gebruik van veel fantasy-elementen, maar de spelleiders putten wel uit actuele thema’s. Miriam Brenninkheim is een milieuactiviste en de vampiers zetten zich gemeenschappelijk af tegen multinationals, in het bijzonder een fastfoodketen genaamd ‘McRonalds’, en bij deze editie van Emphebion vecht het bos terug omdat het uitgeput wordt voor papier.
Net als in Woven Darkness spelen in Emphebion diplomatieke en strategische elementen een belangrijke rol. De hogere rangen vergaderen met elkaar, de lagere rangen roddelen. De spelleiders geven stukje bij beetje meer informatie weg, zodat de spelers voornamelijk bezig zijn met het oplossen van raadsels. Een meisje in het bos probeert bijvoorbeeld de onzichtbare energiestroom daar te interpreteren, er lijkt een breuk te zijn in de stroom die er normaal gesproken loopt. Ze voert een ritueel uit met wollen draadjes die ze in de aarde legt, elk draadje staat voor een ander element. Het meisje vertelt stap voor stap wat ze doet als ze het ritueel uitvoert, zodat het voor omstaande spelers en de spelleider duidelijk is wat ze wil bereiken. Spelleider Gérard staat erbij en vertelt haar hoe de draadjes reageren. Door hem de juiste vragen te stellen als ‘Heb ik dit als eens eerder gezien?’, komt ze steeds dichter bij een oplossing.
(Tekst gaat verder onder de afbeelding)
Elfen tegen de dwergen
Bij Emphebion is er echter ook ruimte voor gevecht. Halverwege de dag vallen de elfen de dwergen aan en wordt er flink op elkaar ingehakt met de schuimrubberen wapens. Sommige spelers zoeken gauw een rustig plekje op, anderen hebben hier duidelijk al de hele ochtend op gewacht. Het vechten gaat met een puntentelling. Een personage heeft een bepaald aantal levenspunten en bij iedere slag gaat er eentje vanaf. Er wordt hardop geteld tijdens het vechten, bij nul zakt de speler in elkaar en komt er een personage met geneeskrachtige vaardigheden om het slachtoffer weer op de been te krijgen.
‘Het kan nog wel eens hard aankomen, ondanks dat schuimrubber’, vertelt speler Renee me. Maar er wordt goed opgelet. Bij grotere LARPs, waar een paar honderd man meespeelt, krijgen geblesseerde of anders fysiek beperkte spelers een herkenbaar lintje. Al vechtend en rennend door het bos gebeuren er natuurlijk wel eens ongelukken, maar vaak komen daar de beste anekdotes uit voort. Een bezoekje aan het ziekenhuis is immers één van de weinige interacties met de buitenwereld tijdens een LARP-evenement. De spelers krijgen er veel nieuwsgierige blikken. Speler Jaap vertelt me lachend een verhaal van enkele jaren geleden: de wachtkamer reageert geschokt wanneer er een meisje binnenkomt helemaal onder het bloed. Iedereen wil weten wat er met haar gebeurd is. Ze blijkt haar enkel verstuikt te hebben, het bloed is nep.
Die nieuwsgierige blikken zijn echter niet altijd prettig. Bij beide LARPs was ik in eerste instantie niet zomaar welkom vanwege slechte ervaringen met de media, journalisten die het spel verstoren en weinig respect tonen voor de spelers. Ik kon daarom alleen komen als ik ook deel zou nemen. LARP kan alleen bestaan als alle betrokkenen zich aan dezelfde conventies houden, dus ik snap dat een observerende journalist in hedendaagse kleding niet gewenst is. Suspension of disbelief is voor LARP essentieel. LARPers breken zelf constant met de immersie als ze even pauze willen, zich moeten verplaatsen van de ene naar de andere plek of een spelregel willen nalezen, maar dat kan alleen als daar afspraken voor zijn. Zo zie ik bij Emphebion drie verschillende categorieën spelers op het veld: spelers met hun hand omhoog kunnen niet worden gezien door de personages, want zij zijn even uit hun rol gestapt. Spelers die hun hand niet omhoog hebben, zijn personages – daar kan mijn personage interactie mee hebben. En dan zijn er de ondode personages, te herkennen aan hun schokkerige manier van lopen. Die zijn wel aanwezig in de verhaalwereld, maar mijn personage kan ze niet zien, want dat behoort niet tot haar vaardigheden.
Verschillende wezens spreken ook verschillende talen. Dit betekent dus dat je niet kunt communiceren met een ander volk totdat iemand in jouw volk de taal van de ander heeft geleerd. Als je als dwerg dus een groep elfen in het bos hoort praten, kun je ze niks vragen en moet je negeren wat je hoort. Net doen alsof je een ander niet kunt zien of verstaan vraagt veel van je inlevingsvermogen.
Zowel Emphebion als Woven Darkness hebben een uitgebreid regelboek met vooral veel achtergrondinformatie over de verhaalwereld. Geschiedenis van families en clans, verhoudingen tussen landen en rassen. De regelboeken geven ook uitleg over verschillende vaardigheden en eigenschappen die je personage kan hebben. Ze beïnvloeden het spel allemaal op hun eigen manier. Het is onmogelijk om alles te onthouden en te begrijpen. Het duizelt me, maar als ik bij Woven Darkness voorzichtig beken dat ik het regelboek van zeventig pagina’s niet helemaal heb kunnen lezen en zeker niet uit mijn hoofd ken, grinniken de spelers: ‘Wie wel?’.
De uitgebreide verhaalwerelden van Woven Darkness en Emphebion geven blijk van een lange traditie. Beide verenigingen bestaan al sinds de jaren ’90 en spelen vanaf hun oprichting al met hetzelfde plot, dat zich bij elk evenement verder ontwikkelt. Bij Woven Darkness gaat dat in kleine stapjes, elke maand een avondje. Emphebion speelt twee keer per jaar een paar dagen achter elkaar. In de lege maanden ertussen wordt er wellicht nog wat gecommuniceerd via social media, maar verder ligt het voor de spelers stil. Ze spelen in real time: in een maand gaat er ook een maand voorbij in de verhaalwereld. Twee keer per jaar bedenken de spelleiders een aanleiding om de personages weer bij elkaar te laten komen.
Uitdaging voor acteurs
Voor een beginnende LARPer lijkt het geen toegankelijk wereldje. Je valt middenin een verhaal dat al jaren speelt, er zijn veel regels en codes om te leren. Bovendien staan LARP-evenementen niet altijd makkelijk aangegeven op de online LARP-agenda of social media. Er is een groot aanbod: er zijn volgens het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie Amateurkunst (LKCA) ongeveer vijftig LARP-verenigingen in Nederland. Zij organiseren veel evenementen die een doorlopende plotlijn hebben, maar er zijn ook veel LARPs die maar eenmalig worden georganiseerd. Het lijkt een gesloten wereldje, maar toch word ik bij allebei de evenementen vriendelijke ontvangen en meteen enthousiast uitgenodigd om nog eens terug te komen. Spelleiders en ervaren spelers helpen de jongere spelers graag waar nodig. Woven Darkness en Emphebion zijn 18+-groepen, maar de leeftijden lopen sterk uiteen.
Bij Emphebion spreek ik spelers die al twintig jaar bij de vereniging zitten. Ze praten over hun personages en hoeveel evenementen die het al hebben overleefd. Voor elke Emphebion-LARP die je personage levend doorkomt, verdien je punten. Zo groeit je personage en leert hij of zij meer vaardigheden. Je personage is in principe nooit echt af of uitgespeeld, maar Jaap vertelt dat zijn vorige personage op een gegeven moment té veel vaardigheden had. Dan is de lol eraf, dus een paar jaar geleden begon hij weer van voor af aan.
Zo krijg je het plot telkens vanuit een ander perspectief te zien. Je nieuwe personage kan misschien wel vrienden worden met de vijanden van je vorige personage. Jaap LARPt als hobby, maar is ook opgeleid als acteur. Hij zoekt in LARP dan ook de uitdaging op als het om acteren gaat en hij is daarin niet de enige; veel LARPers hebben ook buiten LARP interesse in theater. Niet bij alle LARPs houden de spelers het vol om een uur lang te acteren zonder uit hun rol te breken, maar bij Emphebion kunnen de spelers dat volgens Jaap wel. Spelers laten het toe om zichzelf te verliezen in hun personages en bouwen zo een emotionele band op met elkaar en hun eigen personage. Toch is het voor de LARPers van Emphebion logisch om dat personage vervolgens weer een aantal maanden los te laten. Zodra je elkaar en de locatie weer ziet, kom je er vanzelf weer in.
Maar de tijd staat niet helemaal stil binnen de verenigingen. De spelleiding van Emphebion moppert vrolijk op de spelers. Ze zijn te afwachtend, ze overleggen teveel. Tien jaar geleden was dat wel anders, toen waren ze er meteen bovenop gesprongen. De spelleiders wijten het aan de gemiddelde leeftijd van de spelers en besluiten de druk nog maar wat op te voeren door een gevecht of andere rigoureuze gebeurtenis in te plannen. Zo wordt halverwege de middag verkondigd dat het bos in brand staat.
De LARP-cultuur is in beweging. Een paar spelers waarschuwen me voor de commerciële LARPs, georganiseerd door gamebedrijven. Zij gebruiken LARPs als promotiegelegenheid en verkopen zelf de attributen voor hun spel. Buiten dit soort LARPs is er bijna niemand die winst maakt op LARP in Nederland, behalve wat kledingateliers. LARP is een intensieve hobby voor alle betrokkenen. Volgens de LKCA besteden de meeste LARPers tussen de 200 en 300 euro aan (materiaal voor) kleding, wapens, schmink, contributie en accommodatie. De gemiddelde LARPer spendeert zes uur per week aan de hobby.
Het is intensief, je bent tijdens het LARPen met veel tegelijk bezig: de spelregels, tactiek, de ontwikkeling van je eigen personage, het reageren op situaties en andere spelers. Mijn stopwoorden heb ik gelukkig niet nodig gehad. Wanneer ik mijn dagelijkse kleding weer aantrek om naar huis te gaan, voelt het misplaatst tussen alle kostuums.
Dossiers
