In haar woonplaats Haarlem is gisteren actrice Elisabeth Andersen overleden. Andersen was een van de grootheden van het toneel van de jaren ’50 en ’60. Met haar zorgvuldige dictie en verfijnde allure werd ze de verpersoonlijking van de ‘Haagse stijl’ van toneelspelen.
Andersen werd in 1920 in Den Haag geboren als Anna Elisabeth de Bruyn. Na bemiddeling door de dichter Martinus Nijhoff kwam ze in 1940 ondanks een afwijzing toch op de Amsterdamse Toneelschool terecht. Tijdens de oorlog debuteerde ze bij het Gemeentelijk Theaterbedrijf van Cor van der Lugt Melsert, zonder te hoeven tekenen voor de Kultuurkamer. Na de oorlog haalde Cees Laseur haar naar de Haagsche Comedie, waar ze tot 1960 grote rollen speelde, waaronder Yerma in het gelijknamige stuk van Garcia Lorca, en Jeanne d’Arc in De Leeuwerik van Jean Anouilh.
Daarna speelde ze bij Centrum en de Nederlandsche Comedie, waar ze in 1969 – midden in Aktie Tomaat – indruk maakte met haar rauwe vertolking van Jeanne in Vrijdag van Hugo Claus. Ze vond in de jaren ’70 aansluiting bij de jongere generatie regisseurs, zoals Ger Thijs, Karst Woudstra en Gerardjan Rijnders, bij wie ze rollen speelde in Hofscènes en de Heiner Müller-cyclus Kwartet. Na haar pensioen in 1984 speelde ze nog een aantal rollen bij het Nationale Toneel, zoals Hebriana in 1989 en haar laatste rol in Oude Mensen (1999)
Elisabeth Andersen was een van de meest onderscheiden toneelspelers van Nederland. Drie keer ontving ze de Theo d’Or, twee maal de Colombina. Daarnaast werd ze drie keer benoemd tot ‘Actrice van het jaar’, kreeg ze in 2004 de Blijvend Applaus-prijs voor podiumkunstenaars in ruste en werd ze Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
Andersen was kritisch op het Nederlands toneelbestel: “Ze vond ook en gaf daar in veel interviews blijk van dat er toen veel mis was met het Nederlands toneel, maar meende ook dat het schandelijk was hoe haar collegas door de tomatengooiers werden bejegend”, schreef Max Arian in een profiel in de Groene Amsterdammer in 2004.
Elisabeth Andersen is 98 jaar geworden.
Lees ook: In memoriam in de Volkskrant, NRC
VPRO radiointerview door Ischa Meijer uit 1984
Interview in NRC Handelsblad uit 2008 [pdf]
foto Nico van der Stam
Halverwege het portret van de flamboyante klaveciniste Elisabeth Chojnacka (1939 – 2017) laat Jan Martens de klanken en ritmes van een anoniem zestiende eeuws stuk door zijn lichaam gaan. Zijn minimale bewegingen zijn zo lyrisch dat het spreekwoordelijk stil wordt in de zaal van Theater Bellevue. (meer…)
Hoewel de verhalen gedetailleerd en levendig zijn opgeschreven, kom je in De oude actrice en ik weinig meer te weten dan wat de ‘oude actrice’, Elisabeth Andersen, zelf kwijt wilde. De ‘ik’, auteur Brigit Kooijman, houdt zich wel erg aan de oppervlakte. (meer…)
Zij zette de toon, zij stond op de bok, zij deelde royaal de vreugde van het komediespelen uit. Elisabeth Andersen had een geheim. Hans Croiset leerde het van dichtbij kennen. De tweede toneelvoorstelling die ik als veertienjarige scholier bezocht was Oscar Wildes Ernst van Ernst in de regie van Paul Steenbergen waarin Mevrouw Andersen – […]
Elisabeth Oosterling (1989) studeerde in 2013 af als kunstcriticus en theaterwetenschapper aan de Rijksuniversiteit Groningen. Voor Theaterkrant.nl en NRC Media recenseert ze toneel en muziektheater. ‘Het schrijven over theater zie ik als een kans om te laten zien wat voor moois er gemaakt wordt en waar je heen zou kunnen gaan, of wat je beter links kan laten liggen.’ (meer…)
In Milaan is op 90-jarige leeftijd de Italiaanse toneelschrijver, regisseur, acteur en komiek Dario Fo overleden. Hij schreef meer dan tachtig toneelstukken, waarvan Mistero Buffo het bekendste is, maar was in de eerste plaats een moderne pleitbezorger van de traditie van het volkstoneel van de commedia dell’arte. In 1997 won hij de Nobelprijs voor de literatuur voor […]
