‘Via Kanana’ van Via Kathlehong is een verpletterende voorstelling, extreem dynamisch, intens, met een geweldig stuwend ritme dankzij de muziek van Samuel Makhathade Khabane. *****
De vlakke vloer is in duisternis gehuld. We horen alleen het swish swish swish van het springtouw waarmee de danseres in de weer is. Schier eindeloos blijft dat zo – de duisternis en dat geluid. Langzamerhand begint zich een ander geluid in deze mix te mengen: live elektronische muziek. Heel zachtjes eerst, gaandeweg luider.
Zo begint Swish van de Tsjechische danseres en choreograaf Tereza Hradilková, dezer dagen te zien in het talentenprogramma NEXT van het festival Julidans. De muziek is van Filip Misek, die aan de rand van het podium in de weer is met zijn gitaar en mengpanelen. Langzamerhand gaan de toneellichten aan, en zien we Hradilková wat beter. Maar ze blijft deels in duisternis bewegen, net buiten de lichtkring van de spot. We zien vooral haar springtouw oplichten, en we blijven dat geluid horen. Swish swish swish.
Veertig minuten lang blijft Hradilková touwtje springen. Naar haar eigen zeggen werd ze tot Swish geïnspireerd toen ze haar korte dansfilm Beating maakte, met boksers van een klassiek-Griekse palaestra boksschool in Praag. ‘Ik raakte gefascineerd door hoe de boksers touwtje springen’, zegt ze in het programma van Julidans. ‘Ik genoot van de lichtheid van hun bewegingen, de veranderende ritmes, de beweging van hun armen en benen. Het was eigenlijk een soort dans.’
In Beating zien we de boksers vechten. Met elkaar, en solo. Grappig, dan, dat Hradilková in Swish hun lichte bewegen en veranderende ritmes gebruikt als vehikel om het verhaal van haar eigen opgroeien te vertellen. Vanaf haar eigen geboorte, in 1983, in een Tsjechoslowakije dat dan nog deel uitmaakt van het Sovjet-imperium. Hijgend, almaar touwtje springend, vertelt ze over haar eerste gestreepte rompertje, en over haar roze Mickey Mouse tracksuit, een paar jaren later. In het Tsjechisch, boventiteld in het Engels. En over haar ouders, die tennis en andere sporten beoefenen. De kinderen doen natuurlijk mee. ‘The family team.’
Op haar tiende zoent ze voor het eerst met een jongen. Nog weer wat jaren later krijgt ze een relatie met Ja-kób. Swish swish swish. ‘SEX’, knalt de boventiteling. Ze trouwt, en plast op haar trouwdag in het open veld. In haar trouwjurk. Havel komt voorbij. Niet Vaclav, de schrijver, dissident en eerste president van de eerste vrije post-Sovjet Tsjechische republiek. Maar diens vrouw Olga. Meteen daarna valt Tsjechoslowakije uit elkaar, in Tsjechië en Slowakije. En zo ziet het publiek een heel terloopse mix aan zich voorbij trekken van details uit Hradilková’s persoonlijke leven en de grote politieke en maatschappelijke veranderingen die dat leven begeleiden. Steeds op het ritme van haar touwtje springen. Swish swish swish.
Het is een heel innemende performance. Energiek en ontwapenend. Fysiek is Hradilková, 35 jaar oud inmiddels, gezegend met een schier eeuwig meisjeslichaam. Strak en gespierd, zeker, maar ook jeugdig en onschuldig ogend. Fris, en benijdenswaardig onbedorven. Ook al heeft ze inmiddels misschien kinderen gebaard – dat blijft een beetje mistig. Swish swish swish.
Af en toe verstapt ze zich, en moet ze opnieuw beginnen met touwtje springen.Dat is heel lief. We vergeven haar alles. Maar haar perfecte coördinatie met Miseks muziek verraadt tevens haar professionaliteit als danseres. Onwillekeurig zitten wij toeschouwers een beetje met haar mee te swingen. Hradilková vertelt een klein, maar meeslepend verhaal, via een heel origineel vehikel: het touwtje springen van boksers, overgezet van hun vechten naar een meisjesboek.
Medetoeschouwer Ivette van Ooijen, dansprogrammeur van de Stadsschouwburg Utrecht, zag in Hradilková’s performance ook trekken van de sterke Oosteuropese traditie van ritmische gymnastiek, een soort aerobics op muziek, met hulpmiddelen zoals springtouwen en rammelaars. Ik had nog nooit van die ritmische gymnastiek gehoord – weer wat geleerd. Je zou in Swish ook het turnen en kunstschaatsen kunnen zien, waarmee Oost-Europeanen furore maakten in de Sovjet-tijd. Maar dan geheel ontdaan van de politieke beladenheid van de verbeten concurrentie met het vrije Westen in de Koude Oorlog, en van de doping en kadaverdiscipline waarmee die gepaard ging.
Met de strijdmiddelen uit die heftige tijd zetten Hradilková en Misek een volstrekt onschuldige act neer. Dat is misschien wel de grootste verdienste van Swish.
