‘Wie het verleden beheerst, beheerst de toekomst. Wie het heden beheerst, beheerst het verleden.’ Dit citaat van George Orwell wordt een mantra in Beneatha’s Place. Hierin komen het heden en verleden samen. De eerste helft van de voorstelling is vijftig jaar en een oceaan ver van ons verwijderd, maar de echo klinkt tot in Nederland door.

De vloer is bezaaid met dozen bedrukt met ouderwetse reclame. Het is een iconisch beeld: het pikzwarte gezicht met de volle rode lippen. Ons koloniale verleden staart ons vanaf het toneel in de ogen. Het zwart-wit vraagstuk is de olifant in de kamer, we kunnen er niet omheen en we gaan er gelukkig wel degelijk over praten.

Well Made Productions, opgericht door Samora Bergtop en Ellen Tjon A Meeuw, vertelt verhalen vanuit een bi-cultureel perspectief. Waar hun eerste productie A Raisin in the Sun nog gedeeltelijk van crowdfunding afhankelijk was, heeft het gezelschap zich inmiddels in het theaterlandschap gevestigd als een belangrijke stem. Een die niet mag ontbreken. Beneatha’s Place (Kwame Kwei-Armah) is het tweede deel van het drieluik de Raisin Cycle dat de zwarte identiteit in een witte wereld onderzoekt, maar staat ook stevig op zichzelf.

Beneatha (Joy Wielkens) laat Amerika achter zich om in Nigeria met haar echtgenoot Joseph Asagai (Mandela Wee Wee) een nieuw leven op te bouwen. Terwijl ze hun huis inrichten, woekert buiten de Nigeriaanse onafhankelijkheidsstrijd en die komt met een oorverdovende knal binnen. Na de pauze, een halve eeuw later, keert Beneatha als gevestigde academica terug naar datzelfde huis. Met een vakgroep bespreekt ze de naamsverandering van een studie aan de universiteit. Moet ‘afro westerse wetenschap’ veranderd worden in ‘kritische witheidsstudies’? What’s in a name?

Met een grotendeels witte vakgroep kan de botsing tussen zwart en wit hier niet uitblijven. De vakgroep bestaat uit herkenbare karikaturen: de witte man in het Afrikaanse shirt, de gierigaard en de fit girl. We zien die leden eerst nog tenenkrommend stuntelen in goede bedoelingen: ‘Sorry, ik bedoel wit, niet blank.’ Beneatha ziet het met lede ogen aan. Waar racisme in de eerste helft van de voorstelling een constant voelbare ondertoon is, komt deze in de ijzersterke tweede helft naar boven etteren. De discussie waar weinigen een vinger aan durven te branden, gaat Well Made Productions vol aan en dat is verfrissend. Van raciale quota’s tot witte privileges, geen taboe blijft in Beneatha’s Place onbesproken.

De vertaling van Esther Duysker is gevat en komt vooral in de vakgroepsdiscussie goed tot zijn recht. Joy Wielkens speelt Beneatha als een intelligente pittige vrouw, maar brengt haar tekst soms zo doordrenkt met sarcasme, dat het haar spel wat eendimensionaal wordt. Wanneer ze in het tweede deel een totaal fysieke transformatie ondergaat, spreekt ze als oude vrouw met een volwassen gedragenheid, maar is ze niet altijd even verstaanbaar.

De regie van Teunkie van der Sluijs is haast filmisch, subtiele soundtracks spelen onder de scène. Ze doorbreekt de vierde wand nooit, laat je verdwijnen in het verhaal en houdt je op comfortabele afstand. Maar wanneer het licht tegen het eind je fel in de ogen schijnt, word je verblind door de spiegel die je wordt voorgehouden. Je wordt je bewust van de kleur die je draagt en in mijn geval: dat wit ook zeker een kleur is.

Ook in Beneatha’s Place verzandt het zwart-wit vraagstuk zoals zo vaak in het stoppen met praten, het onthouden van stemmen. Maar Well Made Productions heeft de toon gezet: in de foyer gaat het gesprek ongetwijfeld door.

Foto: Dustin Thierry