De laatste keer dat de Friese cabaretier Rients Gratama in volle glorie een grote bak publiek (1400 mensen) bespeelde, was in het Friese Paardencentrum aan de rand van Drachten in 2003. In de regie van Jos Thie en met Joop Wittermans als de nar, speelde Gratama op een enorme zandvlakte King Lear. Bij Tryater en in het Fries. Kening Lear. Hij was toen 71, tien jaar jonger dan de Keltische koning moet zijn geweest.
Een zwanenzang was het allerminst. Gratama was nog lang niet klaar. Hij speelde daarna nog in de advocatenserie Dankert en Dankert, die in 2007 (in het Fries, Nederlands ondertiteld) van de regiotelevisie naar de ‘publieken’ verhuisde. Hij schreef, acteerde en zong nog tot voor kort in verschillende kerstmusicals in zijn geliefde Posthuis in Heerenveen. Waaronder De Sterren van Bartlehien in 2014, met Aart Staartjes. En een jaar later maakte hij samen met Syp van der Ploeg het protestlied Almere Kolere, tegen het verplaatsen van ons nationale schaatsstadion van Heerenveen (Thialf) naar een weiland in het ‘nieuwe land’.
Zijn loopbaan begon op zijn vijfentwintigste, in 1957 bij het Friese cabaret van Tetman de Vries. Wim Sonneveld haalde hem in 1967 over om in de Randstad te komen spelen. Waar hij vervolgens soloprogramma’s maakte, een eigen ensemble had waar hij jonge talenten een podium bood, waar hij les gaf, met Gerard Cox door het land toerde en waar hij meespeelde in een musical over Fien de la Mar, Fien (1982), met Jasperina de Jong in de titelrol.
Maar hij bleef daarnaast en daarna altijd in het Fries spelen. En daarvan was die Kening Lear een on-cabaretesk maar monumentaal hoogtepunt. Ik herinner me dat ik toen nauwelijks naar de boventiteling heb gekeken om voluit van het Fries (vertaling: Bouke Oldenhof) te genieten. Dat het Fries taalhistorisch verwant is aan het Engels (in Friesland zeggen ze dat natuurlijk andersom), wist ik niet. Toen, in 2003 kon ik het ook horen. ‘Dizze nacht hat gijn begrutsjen, mei de wize lju net en mei de gekken ek net.’ Deze Friese Shakespeare klonk als loepzuivere taalmuziek.
Dossiers
