Na haar succesvolle ‘lecture performance’ Hulp, rond ontwikkelingshul… eh, ontwikkelingssamenwerking, komt Anoek Nuyens nu met een vervolg, waarin ze verhaalt over de reacties die ze kreeg toen ze haar voorstelling bij hulporganisaties en politieke partijen ging spelen. De verstilde theatrale vorm spreekt boekdelen over de gapende visieloosheid waarmee ze werd geconfronteerd.

Nu is de vraag die Nuyens haar publiek bij haar eerdere voorstelling voorlegde wel wat veelomvattend. In Hulp vertelde de maker dat ze een liefdadigheidsfonds van haar oudtante had ‘geërfd’, waarna ze naar Kenia afreisde om te bepalen hoe ze het geld van de stichting het beste zou kunnen besteden. De realiteit blijkt echter complex: gevangen tussen ‘het goede willen doen’ en ‘niet in paternalisme of cultureel kolonialisme willen vervallen’, komt Nuyens in een moreel dilemma terecht dat ze niet eigenhandig kan oplossen. Vandaar de vraag aan het eind van de voorstelling: wat te doen? Hoe te handelen?

Die vraag is eigenlijk het startpunt van Zwijgend pamflet. Na een proloog waarin Nuyens de inhoud van Hulp nog even samenvat en eindigt bij het moment waar ze haar vragen aan een congres voor ontwikkelingssamenwerking voorlegt, valt ze stil. De stilte duurt even voort, en dan begint Nuyens weer te praten, alleen komt dit keer haar stem van een bandopname terwijl de maker zichzelf in zwijgen blijft hullen. De rest van de voorstelling volgen we Nuyens in haar frustraties en overpeinzingen.

Deze duidelijke breuk in de vorm komt de voorstelling sterk ten goede. Waar we in Hulp nog een optimistische performer zagen die weliswaar met vragen zat maar alle vertrouwen had in de uitkomst, is Nuyens nu kwetsbaarder, zoekender, vertwijfelder. In de eindregie van Lotte van den Berg schuifelt ze heen en weer over het podium terwijl we op de band haar monologue interieur beluisteren, alsof ze het ook even niet meer weet terwijl ze alles op een rijtje zet. Je krijgt als kijker het gevoel dat het bij vlagen vurige betoog er in de eerste plaats toe dient om Nuyens zelf in haar momenten van wanhoop te overtuigen.

Het is een slimme manier om de voorstelling boven het centrale betoog uit te laten stijgen. Door de vorm van Zwijgend pamflet krijgen we een treffend inzicht in de geest van iemand die zich op het grensvlak beweegt tussen kunstenaarschap en activisme; iemand wier gedachten nooit stil staan en wier enorme daadkracht soms botst met de noodzaak om afstand te nemen en te reflecteren. De rusteloosheid van het betoog wordt in de context geplaatst van de angst dat het allemaal geen nut heeft, dat de inertie van bestaande machtsverhoudingen onoverkomelijk is en dat niemand het antwoord heeft.

Aan het einde van de voorstelling heeft Nuyens geen nieuwe antwoorden, maar wel genoeg moed hervonden om verder te gaan met de wereld een heel klein beetje beter maken. De grote waarde van Zwijgend pamflet zit hem erin dat inzichtelijk wordt gemaakt hoeveel strijd er al aan die eerste stap voorafgaat.

Foto Hulp van Anoek Nuyens: Anna van Kooij