Erik Scherder komt oplopen in zijn strakke maatpak en we weten direct: dit wordt leuk. Met een drie meter lange, zwieberende aanwijsstok laat hij zien hoe onze prefrontale cortex reageert op een creatieve omgeving. Nou, die reageert daar dus top op. Scherder, hoogleraar klinische psychologie aan de VU en bekend van zijn colleges in DWDD, toont ons allerlei delen van het brein, beurtelings oplichtend in heldere kleuren.
Hij laat ons Rachmaninov horen en Guus Meeuwis meezingen. Ondertussen legt hij uit dat een zogenaamde ‘verrijkte omgeving’ het nuttigst is voor de ontwikkeling van het brein. Dat wil zeggen, een omgeving met veel nieuwe dingen, veel uitdagingen en situaties waarin je problemen moet oplossen. Je zou ook kunnen zeggen: een omgeving waarin je voortdurend probeert af te wijken van je gebruikelijke patronen, routes en gedrag. Van de dingen die je al kent dus.
Scherder is een van de sprekers tijdens De staat van cultuureducatie op 12 april, een bijeenkomst voor en door het cultuureducatieve werkveld. Mocca, het expertisenetwerk voor cultuureducatie in Amsterdam, organiseerde deze avond aan het begin van de maand van de cultuureducatie (die nog de hele maand april duurt). Het debat over kunstonderwijs wordt namelijk nog te veel achter de schermen gevoerd, ’terwijl het om onze kinderen en kleinkinderen gaat’, zegt Mocca-directeur Peggy Brandon. Brandon vertelt over haar eigen, in de kiem gesmoorde liefde voor theater. ‘Ik wilde als kind graag actrice worden en op school werd er een toneelstuk gespeeld. Maar ze vertelden me dat er geen rollen waren voor dienstmeisjes.’ Even gaat er een schok door de zaal. We kunnen het ons vandaag niet meer voorstellen dat een docent dit tegen een Surinaamse leerling zou zeggen.
Het programma is verfrissend divers. Van lezingen door de hoogleraren Scherder en de Engelse Paul Collard, tot een optreden van het Leerorkest. Het Leerorkest biedt leerlingen in Amsterdam de kans om onder schooltijd een instrument te leren spelen. Het project begon tien jaar geleden op een school in de Bijlmer, maar inmiddels zijn er al 31 leerorkesten verspreid over zeventien basisscholen in alle hoeken van Amsterdam. Hun optreden kan op een knetterend applaus en een staande ovatie rekenen. Toch is dit publiek voor hen peanuts, want het Leerorkest wist eerder al Koningin Maxima met een optreden tot tranen te roeren.
Naast me zit de directeur van een islamitische school. Ze is met een collega naar deze avond gekomen, omdat ze graag een cultuurprogramma wil opzetten op haar school. Maar dat is nog niet eenvoudig. In strengere interpretaties van de islam is muziek luisteren en dansen verboden. ‘We hebben veel discussie binnen het team. Maar ik vind cultuureducatie wel belangrijk. Niet ieder kind is goed in rekenen en taal. Ze moeten ook de mogelijkheid krijgen andere talenten te ontwikkelen.’
Spreker Melle Daamen, directeur van de Stadsschouwburg Amsterdam, benadrukt vooral de grote rol van ouders bij cultuureducatie, terwijl kunstenaar Tabo Goudswaard aandacht heeft voor het nut van de kunstenaarsblik voor de hele samenleving. Van een kunstenaar leer je gedragspatronen te doorbreken en het efficiëntiedenken af en toe eens in te wisselen voor de artistieke omweg. Bovendien geeft de kunstenaar een stem aan wie anders nooit gehoord wordt. Op het diascherm vliegt als voorbeeld Adelheid Roosen voorbij met een aantal scooterboys uit de Bijlmer.
Even terug naar de lessen van Erik Scherder. Want wat doet die ‘verrijkte omgeving’ dan precies met een kind? Allerlei gekleurde stippen lichten op. Scherder legt uit dat het kind er empathie door ontwikkelt, het vermogen te plannen en het remmen van impulsen. En dat laatste, het remmend vermogen, is zelfs voor creativiteit belangrijk. ‘Als je echt creatief wilt zijn, dan moet je eerst je wilde gedachten een beetje temmen om een opening te vinden voor een goed idee’, legt Scherder uit. Een creatieve omgeving is dus nuttig, maar zelf creatief bezig zijn is nog vele malen nuttiger. De motoriek wordt gestimuleerd, taal ook – eigenlijk lijken bijna alle hersengebieden op te lichten. Het diascherm is een kleurenfestijn. ‘Als je ziet hoeveel positieve invloed kunst op het brein heeft, dan gun je dit toch iedereen?’ Ja, knikken we instemmend, dit gunnen we iedereen.
Foto Erik Scherder: Ada Nieuwendijk
Het is misschien ook echt de goden verzoeken, in deze tijd een voorstelling programmeren die Alles Komt Goed heet en gebaseerd is op Camus’ De pest. Een voorstelling over een epidemie – de pest – die niet door kan gaan vanwege een epidemie – corona. Hoe bizar kan het gaan… (meer…)
In een goedgevulde Bovenkamer in de Stadsschouwburg Amsterdam vond op 16 april een bijeenkomst plaats over rechtvaardige arbeidsvoorwaarden binnen de podiumkunsten en de mogelijke introductie van een Fair Practice Label. Dit label moet eerlijke compensatie en arbeidsomstandigheden voor kunstenaars en kunstwerkers stimuleren. Het Transitiebureau, dat de IETM-sessie organiseerde, stuurde hierover op 22 maart een brief naar de Raad Van Cultuur en minister Bussemaker. (meer…)
‘Er is al genoeg perfectie in de wereld, daar moet de kunst niet aan bijdragen’, vindt Noël Fischer. Ze is een van de sprekers tijdens Middag met gasten: het lef om anders te zijn, georganiseerd door Tweetakt en de VSCD Krekeljury. In het gesprek wordt onderzocht hoe de theatersector zich tot de afwijkende norm verhoudt. Opvallend […]
‘Ik bedrijf de kunstkritiek als de liefde: met toewijding, tederheid en esprit. En met volle aandacht voor de eerste aanzet. Die moet goed voelen, anders kun je beter stoppen.’ Merel Bem, fotografie- en modecriticus bij de Volkskrant, opent de lezingenreeks ‘Hoe kritisch is de kunstkritiek?‘ in SPUI25 en draagt ons het artikel voor dat ze […]
Op 26 januari organiseerde belangenvereniging Kunsten ’92 het debat ‘De nieuwe generatie over het cultuurbeleid van morgen’, waarin zeven panelleden jonger dan veertig jaar met elkaar in gesprek gingen. Debatleider Ann Demeester had hen van tevoren gevraagd op de volgende drie vragen te reflecteren: Hoe werkt een nieuwe generatie Nederlandse makers en kunstenaars, producenten en […]
