Traditiegetrouw toont het Holland Dance Festival een programma van het Nederlands Dans Theater. Met Somos presenteert NDT1 nieuwe, korte werken van Marco Goecke en Crystal Pite, ingekaderd door twee langere reprises van Paul Lightfoot en Sol León. Het hart van het programma is er niet minder krachtig om, beide associate choreographers brengen verbluffend scherpe choreografieën die het publiek langdurig applaus ontlokken.

Marco Goecke kiest voor zijn choreografieën vaker voor nummers van iconen uit de Amerikaanse muziekgeschiedenis. Het gitaarspel van Jimi Hendrix kreeg al eens een grondige analyse om zijn indringende en vingervlugge dans ertoe te kunnen verhouden. Voor zijn vorige NDT-choreografie nam hij liederen van het legendarische punkrockalbum Horses van Patti Smith. De eenzaamheid van de uitgestrekte vlakten van het Amerikaanse platteland werden voelbaar en zichtbaar gemaakt.

Voor zijn nieuwe stuk Woke Up Blind koos Goecke twee nummers van de bij zijn vroege overlijden nog maar net internationaal doorgebroken singer-songwriter Jeff Buckley. Buckleys stem is in de twee love songs soms zacht en op momenten bijna onvast, dan weer priemend. Door de intensiteit van de uitvoering klinkt You & I liefdevol en ook onheilspellend. In hun zwarte broeken en ontblote bovenlichamen dompelen de dansers zich onder in de gevoelswereld van de zanger. Aan de oppervlakte in de lege, schemerige ruimte trekken trillingen door armen, maken zij driftige stappen, komt de innerlijke beroering tot uiting als uitspattingen die ongemerkt snel weer onderdrukt worden. Solo’s volgen elkaar op, maar de eenzame worstelingen krijgen een vervolg in krachtige duetten.

Het daaropvolgende The Way Young Lovers Do van Buckley heeft een ander karakter, een hoger tempo met onverwachte wisselingen, het gitaarspel klinkt soms als improvisatie. Onvoorspelbaarheid is ook een van de pijlers van het bewegingsvocabulaire van Goecke. De detaillering van het bewegingsvocabulaire concentreert zich vooral op het bovenlichaam. Geen vloeiende lijnen, maar de armen vormen hoekige vormen waarbij de handen als losse entiteiten wapperen. In Woke Up Blind trekken de trillingen van de gitaarsnaren door in vlugge handbewegingen, wieken de armen rond als molentjes. Hoewel het werk van Goecke onmiskenbaar drijft op menselijke emoties, doet de dynamiek waarmee bewegingserupties zich voltrekken eerder aan het tempo van een tekenfilm denken. Rustig achterover leunen is er niet bij, eerder ga je steeds toch nog wat verder op het puntje van je stoel zitten bij Goecke.

Voor The Statement heeft Crystal Pite de gelijknamige tekst van de Canadese toneelschrijver en acteur Jonathan Young als uitgangspunt voor de choreografie genomen. Terwijl de tekst voor twee vrouwen en twee mannen klinkt, begint tussen hun vier fysieke representanten rondom de lange ovale tafel op het toneel een netelig steekspel. Hoe onzichtbare machten de verantwoordelijkheid voor hun missers willen afwentelen op de lagere regionen van een hiërarchie om hun gezicht te redden, wordt op ingenieuze wijze zichtbaar gemaakt. Dat dit ondanks stevige druk van bovenaf niet zonder risico is en hoe een hoge inzet zomaar als een boomerang terug kan komen en de rollen worden omgedraaid, wordt ook duidelijk.Pite laat in een ijzersterke choreografie zien hoe mensen tot wanhoop worden gedreven, verontwaardiging uiten of uit frustratie uithalen en zich herpakken. Daarmee is The Statement tegelijkertijd actueel en tijdloos. De choreografie kan als een kritiek op het politieke stelsel bekeken worden, maar net zo goed als een aanklacht tegen de ongrijpbare macht van de grootbanken of het bedrijfsleven waar ‘groei’ nog steeds het credo is.

Tegenover de gefragmenteerde scènes en verschillende rollen tijdens het openingsstuk van de avond, Same Difference van Lightfoot León, waar de dansers uitwaaieren over decor en in de orkestbak, dansen zij tijdens het afsluitende Shoot the Moon in gescheiden ruimtes van het draaiende decor. Toch leiden de zichtbare fysieke scheiding, die slechts op momenten wordt doorbroken door een deur open te zetten of via videobeelden een blik in een onzichtbare kamer te geven, en het gemis hier juist tot een gedeelde werkelijkheid. De choreografie is een van de hoogtepunten uit het werk van Lightfoot León, emotioneel geladen, maar de dramatiek is hier subtiel verpakt.

Foto The Statement – Crystal Pite: Rahi Rezvani